Meer mensen met schulden, tegelijk was armoede nooit zo laag. Hoe kan dat?

"We zien steeds meer mensen met problematische schulden", zegt Jerzy Soetekauw, directeur van Humanitas. De organisatie telt duizenden vrijwilligers, die helpen bij schulden. In twee jaar tijd verdubbelde het aantal mensen dat ze helpen: "We zien dat de schuldenlast per huishouden steeds hoger wordt."

Dat komt mede doordat er wantrouwen is in instituties en overheden, zegt Soetekauw. Dagelijks komen vrijwilligers over de vloer in 80.000 huishoudens. "We zien dat mensen veel te lang blijven wachten. Dat levert veel stress en ellende op. Als ze eenmaal bellen, is de wanhoop vaak wel nabij."

640.000 mensen in armoede

Hoe rijmt dat met cijfers van het CBS, dat juist een rooskleuriger beeld schetst? "Op dit moment zijn er zo’n 640.000 Nederlanders die een inkomen hebben onder de lage inkomensgrens", zegt Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS. "Dat zijn er nog steeds 640.000 te veel."

Toch is dat aantal ‘historisch laag’, zei het kabinet eerder. Het is veel meer geweest, bevestigt Van Mulligen. “Een paar jaar geleden zaten we nog rond een miljoen, in de jaren 80 zelfs bijna 3 miljoen. Als je nagaat, was dat toen meer dan één op de vijf Nederlanders. Nu gaat het nog maar om zo’n 5 tot 6 procent, dus het gaat de goede kant op.”

Ook de energietoeslag hielp daarin mee, zegt hij: "Dat was een aardige aanvulling voor lage inkomens."

Cijfers gaan samen

Dat deze cijfers haaks op elkaar lijken te staan, kan juist goed samen gaan, denkt Van Mulligen. "Zo krijg ik vaak de vraag waarom er dan toch een toenemend aantal mensen aanklopt bij voedselbanken. Maar juist als inkomens omhoog gaan, houden mensen meer over en wordt er meer gedoneerd aan zo’n voedselbank. Daardoor neemt het aanbod toe. Ook wordt het laagdrempeliger, waardoor er wat schaamte misschien wel verdwijnt."

Dat mensen minder vertrouwen hebben in overheden en instituties, herkent hij. "Het vertrouwen is echt gekelderd. Dat geldt vooral voor mensen in moeilijke situaties, die vaak geconfronteerd worden. Bijvoorbeeld omdat ze slachtoffer zijn van de toeslagenaffaire of andere slechte ervaringen hebben. Dan proberen ze het ergens anders."

Incasso-industrie

Vrijwilligers treffen vaak mensen bij wie de wanhoop nabij is, zegt Soetekauw. "De post is dan vaak opgestapeld. En dan zien we één van de vele excessen van de incasso-industrie. Er wordt grof geld verdiend op een totale schuldenlast van 6 miljard euro, daar gaat een industrie in om van 13 miljard. Het erge daarvan is dat het opstapelen van boete-op-boetebedragen met name ook door de overheid gebezigd wordt."

Het Centraal Justitieel Incasso Bureau begroot zelfs op het innen van die boetebedragen, stelt Soetekauw. "Er is een perverse industrie met daarnaast premiejagende deurwaardes. Schulden mogen geen verdienmodel zijn, daar moeten we mee kappen."

Ook al gaat het de goede kant op met armoedecijfers: 640.000 mensen in armoede is nog steeds te veel, zegt Van Mulligen. "De groep wordt kleiner, maar het is nog geen nul. Het armoedebeleid blijft nog wel even nodig."