Prestatiedruk treft meerderheid van de jongeren: 'Falen lijkt geen optie meer'

De zorgen van jongeren gaan over school, studie, toekomst en werk. Door de prestatiedruk hebben jongeren onder meer last van onzekerheid en slapen zij slecht. Hierbij is het opvallend dat maar liefst tweederde van de deelnemers aan het onderzoek zichzelf veel druk opleggen.

Volgens Marc Dullaert van KidsRights is er een alarmerend patroon zichtbaar: "De druk op kinderen en jongeren in Nederland en andere Westerse landen blijft toenemen. We zien steeds meer uitval, burn-outs en psychische klachten. Het onderwijs, maar ook de samenleving, moet jongeren leren dat het oké is om soms te falen."

'Falen is geen optie meer'

Journalist Mark Lievisse Adriaanse (NRC) herkent het verschil met vroeger. "Ik had vroeger de luxe om even afstand te nemen van prikkels. Maar nu is het een non-stop stroom aan input. Je wordt er continu aan herinnerd wat anderen wél presteren en daardoor lijkt falen geen optie meer."

Marc Veeningen, hoofdredacteur nieuws bij Talpa Network, ziet dat het verschil tussen generaties erg zichtbaar is. "Wij hadden geen sociale media. Mijn kinderen wel. Je kunt wel zeggen: 'Leg die telefoon weg', maar dat gebeurt natuurlijk niet zomaar. De druk komt continu binnen."

Systeemdruk

Ook Florian Kenter (27), actief op TikTok, ervaart prestatiedruk op vele vlakken. "Ik zie voortdurend mensen die een huis hebben gekocht en hun carrière al op orde hebben. Dan voelt het alsof ik achterloop. Ik besloot daar open over te zijn en postte er een video over. De reacties waren overweldigend. Zoveel mensen herkenden zich erin."

Voor studenten zoals Merel Smit (27), die Koreaans studeert, is het probleem herkenbaar, maar ligt druk niet per se bij sociale media. "Ik kreeg een burn-out tijdens mijn studie. Met een functiebeperking wordt de toch al hoge druk alleen maar zwaarder." Volgens haar helpt het niet dat er veel bureaucratische hindernissen zijn binnen het onderwijs om meer ruimte te creëren binnen opleidingen. "Je moet nominaal studeren, vooral binnen het huidige politieke klimaat, en druk neemt daardoor alleen maar nóg meer toe."

'Zweten, weten en vergeten'

Sommige luisteraars vinden dat jongeren tegenwoordig 'te soft' zijn. Maar Thijmen Widlak van scholierenorganisatie LAKS spreekt deze mening tegen. "De prestatiedruk is verdrievoudigd in de afgelopen decennia. We hebben een toetscultuur van 'zweten, weten en vergeten'. Cijfers zijn belangrijker dan leren." Widlak pleit voor een studiecultuur die gericht is op de inhoud in plaats van op cijfers. Hij verwijst naar een pilot in Zeist, waarbij ouders geen toegang hadden tot de cijfers van hun kind. "Dat alleen al gaf meer rust."

Frederieke Vriends van MIND Us noemt het 'een veelkoppig monster'. Jongeren staan volgens haar voortdurend 'aan'. "En dan hoor je dat ze 'weerbaarder moeten zijn'. Maar dan moet je ze daar ook de tools voor geven. Je kunt ze niet alleen maar afrekenen op hoe ze presteren." De video van Kenter noemt ze een krachtig voorbeeld van hoe jongeren wél de behoefte hebben om erover te praten en wel met elkaar durven praten.

Maatschappelijk belast

Psychiater Floortje Scheepers plaatst het probleem in een bredere context. "We moeten niet alleen naar jongeren kijken. Als we leven in een samenleving die vol mentale druk zit, door prestatiedruk, sociale media en studies, dan is het logisch dat mensen overbelast raken. Jongeren zijn hier extra kwetsbaar voor omdat ze nog volop in ontwikkeling zijn."

Volgens Marc Dullaert ligt de sleutel niet alleen bij jongeren zelf, maar juist ook bij instanties. "Onderwijsinstellingen moeten lef tonen. Spreid het huiswerk, durf het toetsbeleid te herzien. Laat jongeren niet van piek naar piek leven, maar geef ruimte om te ademen. Het begint met het erkennen van het probleem."

'Geen sneeuwvlokjes'

Het onderzoek van KidsRights is volgens alle betrokkenen een belangrijk signaal. Niet om jongeren 'zwakker' te maken, maar juist om hen de ruimte te geven weerbaarder te worden. Zoals Vriends het verwoordt: "We moeten mét jongeren in gesprek, niet over hen."