Wie is de beste leugenaar van het gezin? En wie kan leugens het beste doorzien?

"De beste leugenaars zijn de charismatische sprekers", vertelt Van der Zee. Geslacht of leeftijd spelen daarbij geen factor. De psychologe en leugenexpert voerde het onderzoek uit in wetenschapsmuseum NEMO in Amsterdam. Daar kregen bezoekers - in een hoek die vaker ingezet wordt voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek - fragmenten te zien waarover ze vervolgens moesten liegen en de waarheid moesten spreken. "Om goed onderzoek te kunnen doen, moeten we zeker weten wanneer mensen een leugen vertellen en wanneer niet." Deelnemers kregen elkaars fragmenten te zien en fragmenten van vreemden en moesten die vervolgens beoordelen.

"We hadden verwacht dat mensen beter zouden zijn in het detecteren van leugens van mensen die ze goed kennen ten opzichte van het herkennen van leugens van een onbekende. Dat bleek niet het geval." Over wie het beste is in leugens ontrafelen, viel niet veel te zeggen. Wel bleken broertjes en zusjes beter in herkennen van elkaars leugens, dan partners van elkaar of ouders van kinderen. "Dat heeft er denk ik mee te maken dat broertjes en zusjes vaak samen iets gedaan hebben, of iets gezien hebben, en weten dat de ander liegt tegen bijvoorbeeld een ouder." Zo zouden ze beter situaties herkennen waarin gelogen wordt. "Ze zien dat hoe het eruit ziet als iemand liegt, wetende dat iemand liegt."

Ouders denken vaak wel door te hebben wanneer hun kind liegt of iets achterhoudt. "Maar het ding is: je weet of er tegen je gelogen wordt, als je niet doorhebt dat er tegen je gelogen wordt." Andersom liegen ouders ook heel regelmatig tegen hun kinderen, weet Van der Zee. "Dat de batterij van de iPad leeg is. Of dat de McDonald's al dicht is als je langs een gele M rijdt."

Iedereen liegt

Terwijl iedereen meerdere malen per dag liegt, wordt er niet veel onderzoek gedaan naar liegen in het sociale domein, vertelt Van der Zee. Liegen wordt vaker onderzocht in de context van politieonderzoek of rechtspraak. "Maar ook mensen die zeggen dat ze niet liegen, liegen – vaak herinneren ze het zich niet. Zo corrigeerde een dochter haar moeder die zei dat ze niet liegt en geen leugen kon bedenken. Ze had haar moeder diezelfde dag nog horen liegen tegen oma aan de telefoon."

Zouden we er minder moeilijk over moeten doen, als toch iedereen het doet? "Minder hypocriet in ieder geval", zegt Van der Zee. "Wat de goede manier is om ermee om te gaan weten we niet. Liegen kan schadelijk zijn voor vertrouwen, maar liegen is ook een lijmmiddel in sociale relaties. Stel je voor dat iedereen altijd eerlijk zou zijn."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.