Diederik Jekel herhaalt 8 grote experimenten uit de geschiedenis

"Als je een willekeurige voorbijganger aanspreekt, dan is de kans groter dat hij vijf influencers of voetballers kan opnoemen dan wetenschappers." En dat is jammer, vindt natuurkundige en NTR-presentator Diederik Jekel. "We zijn enorm afhankelijk van dingen die de wetenschap ons gebracht heeft, maar we begrijpen het ook minder dan ooit."

Uitvindingen van grote Nederlandse wetenschappers zoals Antonie van Leeuwenhoek (microscoop) en Christiaan Huygens (slingeruurwerk, stoommachine) hebben nog steeds impact op ons dagelijks leven. Het is Jekels missie om wetenschap toegankelijk te maken voor een breed publiek, maar in dit programma kun je ook gewoon van mooie dingen genieten. Zoals bij het experiment van Buys Ballot.

Buys Ballot en het dopplereffect

Nu kennen we allemaal het dopplereffect. De Duitser Doppler (de bedenker van de theorie) bedacht dat iets dat met golven voorbijkomt (zoals geluid, licht of andere golfverschijnselen), door een snelheidsverschil tussen zender en ontvanger, verandert. Denk aan de ambulancesirene die anders gaat klinken als hij voorbijraast.

Stoomtrein

De Nederlander Buys Ballot geloofde dit niet en bedacht een experiment, tevens één van de experimenten die Jekel overdoet. "Ik wilde de experimenten nadoen met de middelen die ze in die tijd hadden. Ballot moest het snelste voertuig hebben dat hij kon bedenken en dat was in zijn tijd een stoomtrein."

Verder had hij nog een partij hoornblazers nodig die op de trein speelden terwijl deze reed én waarnemers (musici met een absoluut gehoor) die luisterden naar de toonhoogte toen de trein aankwam, en wanneer deze net gepasseerd was. Tegen zijn verwachting in toonde Ballot hiermee aan dat het dopplereffect wél bestond.

Toepassingen vandaag

Vandaag de dag wordt het dopplereffect nog in veel techniek gebruikt. "Eigenlijk overal waar je snelheid wilt meten", legt Jekel uit. Het minst leuke voorbeeld is de lasergun waarmee de politie je snelheid kan meten. Maar ook in het ziekenhuis komt de theorie terug, bijvoorbeeld bij mensen die een hartaanval hebben gehad en een echo krijgen. Dan wordt de snelheid waarmee het bloed door de hartspier gaat gemeten en kunnen adervernauwingen worden waargenomen.

Sterren en planeten

En dankzij het dopplereffect kunnen astronomen zien welke snelheid sterren planeten en sterrenstelsels hebben (naar ons toe of van ons af) en kunnen planeten worden opgemerkt die met de telescoop niet waarneembaar zijn.

Jekels Jacht is vanaf zaterdag 5 februari te zien om 19:50 op NPO 2.