Hoe gaat de Raad van State te werk? 'Politieke opportuniteit kan rol spelen bij advisering'

De SGP laat het lot van de twee asielwetten die vorige week zijn aangenomen in de Tweede Kamer nu afhangen van een advies van de Raad van State. Na de zomer zal de RvS dan met een oordeel komen, al bestaat er een kans dat het langer duurt en pas ná de volgende verkiezingen er is. "Het is natuurlijk een urgente zaak. Dus ze zullen wel snel adviseren, maar de politici moeten dan daar hun eigen afweging in maken", denkt Bovend'Eert.

Geschiedenis

Zo'n advies van de Raad van State bestaat al heel lang. Het adviesorgaan is al zo'n 500 jaar oud, legt Bovend'Eert uit. Destijds bestond het uit de hoogste edelen van het land die de koningen en keizer adviseerden in de tijd van de Republiek. In 1813 werd het Koninkrijk der Nederlanden gesticht en werd de Raad van State de hoogste adviseur van de koning en later van de regering. Pas een paar decennia daarna werd het ook de hoogste bestuursrechter.

Advies en recht

De Raad van State bestaat dus uit twee takken, de adviserende en bestuursrechtelijke. Maar ze hebben nog een taak. "Als we geen regent vinden die de koning kan vervangen, dan is de Raad van State waarnemend koning", vertelt Bovend'Eert. Maar zolang dat niet aan de orde is, zijn ze vooral bezig met het beoordelen van wetgeving.

Toetsing van de wet

Dat beoordelen doen ze aan de hand van een vast beoordelingskader. Het gaat dan om een juridische analyse, waarbij gekeken wordt of wetgeving in lijn is met de grondwet. Daarnaast is er een beleidsanalyse waarbij wordt gekeken of de wetgeving ook nodig is en wat de uitvoeringsmogelijkheden zijn van de wetgeving. Soms is dat "streng", soms niet, zegt Bovend'Eert.

Sollicitatieprocedure

Soms kan "politieke opportuniteit een rol spelen bij de advisering", meent Bovend'Eert. Zo gek is dat ook niet, want de leden van de Raad van State zijn vaak oud-politici en oud-bestuurders. "De leden van de RvS worden benoemd door de regering", verduidelijkt Bovend'Eert. De minister doet een voordracht, de ministerraad besluit erover en dan wordt de betrokkene benoemd. Het gaat dus om een aanbeveling, maar er is wel een vacature en een sollicitatieprocedure.

BBB en PVV

Hoewel politieke afkomst er niet toe zou moeten doen, is er een duidelijke afspiegeling van de partijen te zien in de RvS. Maar de BBB en PVV zien we dan weer niet terug. "De aanbeveling van de RvS moet daar rekening mee houden. Maar er moeten wel geschikte mensen zijn. De PVV is geen partij, hoe haal je daar mensen vandaan die die rol goed zouden kunnen vervullen?" zegt Bovend'Eert.

Onafhankelijkheid

Het kabinet hoeft overigens niets te doen met het advies van de RvS, ook al is het een "zwaargewicht" in de besluitvorming. Het heeft echter geen consequenties als de politiek besluit er niets mee te doen.

De onafhankelijkheid van rechters hebben we wel hoog in het vaandel staan in Nederland, al waarschuwt Bovend'Eert. "Dat is cultuur en dat kan veranderen", zegt de hoogleraar. In Polen en Hongarije gebeurt dat al. "Een foute regering kan dat heel makkelijk niet waarborgen. We moeten dat versterken, zodat het moeilijker wordt om een greep in de rechterlijke macht te doen."