Bestrijden politici criminaliteit te veel op basis van gevoel?

Hoogleraar strafprocesrecht Joep Lindeman vertelde in zijn oratie Criminele politiek dat politici zich te veel laten leiden door hun gevoel als het gaat om criminaliteitsbestrijding. "Dat gevoel is dat je door harde, snelle of lange straffen de samenleving veiliger maakt", vertelt Lindeman. "Ze denken dat vrijheidsstraffen de beste manier zijn om criminaliteit te bestrijden. In heel veel gevallen is dit helemaal niet zo."

Gevangenisstraffen

Als je een misdadiger een gevangenisstraf oplegt, doe je dat niet alleen om te straffen, maar ook om te voorkomen dat deze persoon nog een keer een misdaad pleegt. Cijfers wijzen uit dat mensen die een gevangenisstraf hebben gekregen, vaker recidiveren dan mensen die een andersoortige straf hebben gekregen. "Misschien helpt het dus meer om iemand níet langdurig op te sluiten", zegt Lindeman.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt ook dat harder straffen niet werkt. "Hoe langer iemand in de gevangenis zit, hoe langer het duurt om weer in de samenleving te integreren", zegt Lindeman. "80% van de gevangenisstraffen in Nederland duren maar een jaar. Dat klinkt kort, maar is genoeg tijd om je baan, inkomen, woning of relatie kwijt te raken. Als je dan weer terug de samenleving in moet, word je gezien als een paria."

Gevoelspolitiek

Lindeman vermoedt dat politici denken dat het pleiten voor zwaardere straffen helpt om een breed deel van de kiezers aan te spreken. "Feiten die tonen dat minder harde straffen soms beter werken, worden door politici gezien als minder interessante geluiden. Ze denken dat hun kiezers dat niet willen horen."

Mensen die naar Nederland vluchten zijn vaak de dupe van deze gevoelspolitiek, stelt Lindeman. "Een heel klein deel van asielzoekers pleegt strafbare feiten, maar het narratief in de politiek heerst om dan maar te zeggen dat alle asielzoekers opgesloten moeten worden in asielzoekerscentra of het land uit moeten." Volgens Lindeman is het verleidelijk om dat frame van de politiek over te nemen, omdat die mensen ver van ons af staan.

Taakstraffen

Lindeman is geen voorstander van de uitbreiding van het taakstrafverbod. Er lag een wetsvoorstel om geweld tegen hulpverleners niet langer met een taakstraf te bestraffen, maar met een gevangenisstraf. "Een taakstraf wordt vaak gezien als een minderwaardige straf, terwijl een taakstraf in sommige gevallen een prima straf is", zegt hij. "Voor iemand die nog geen strafblad heeft is een taakstraf een veel zinvollere en goedkopere straf dan een korte gevangenisstraf, waar we als maatschappij ook voor moeten betalen."

Daarnaast vindt Lindeman het inperken van de straftoemetingsvrijheid van de rechter een slecht idee. Elke strafzaak is uniek en rechters moeten zelf een passende straf kunnen bepalen. "Een hoop rechters en officieren die ik spreek, zeggen dat ze een brede gereedschapskist willen. Zij voelen zich dus, net als een hoop burgers, niet gehoord door de politiek."