Wanneer spreek je van genocide? En waarom wordt de oorlog in Gaza (nog) niet zo genoemd?

Oorsprong

Bouwknegt legt uit dat genocide ontstaan is als "concept" dat een "historisch en menselijk fenomeen" beschrijft. Het woord, bedacht door Rapahel Lemkin, is een samenvoeging van een Latijns en Grieks woord om "volkerenmoord een woord en stempel" te geven. Het doel van het woord is om aan de gradatie aan te kunnen geven van iets dat "zo grootschalig en vernietigend" is dat er "diplomatiek iets van te zeggen is."

Voorwaarden

De term genocide is in het internationaal én het Nederlandse recht opgenomen. Een "heel eng begrip", aldus Bouwknegt. Om te kunnen spreken van een genocide, moet een situatie voldoen aan vijf handelingen: het doden van mensen, ernstig psychologisch en fysiek letsel aanbrengen bij mensen, het opleggen van levensomstandigheden zoals honger of geboortebeperking en het overbrengen van kinderen van de ene naar de andere groep.

En daar komt nog bij dat het "specifieke oogmerk" van een genocide moet zijn om de slachtoffers "in zijn geheel of gedeeltelijk" te vernietigen. "Het gaat altijd over de vernietigingsintentie", verklaart Bouwknegt.

Voorbedachte rade

Waarom wordt wat Israël doet (nog) niet als genocide gezien? Bouwknegt meent dat dat een "ingewikkelde" vraag is, omdat pas achteraf goed vastgesteld of herleid kan worden met welk oogmerk iets is gebeurd. "Was er voorbedachte rade? Deden ze dit met de bedoeling om het volk te vernietigen?" zijn volgens Bouwknegt dan de relevante vragen. "Dat is strafrechtelijk heel moeilijk te herleiden."

Verdrijving

Tegelijkertijd heeft Israël gezegd de Palestijnen te willen "verdrijven" uit Gaza. En daar zit dus een belangrijk onderscheid, zegt Bouwknegt. "Dat betekent niet vernietigen", legt de senior onderzoeker uit. "Je mag wel zeggen dat je een volk wil verdrijven." Dat wil niet zeggen dat het dus getolereerd wordt. "Daar staat ook een levenslange gevangenisstraf op."

Bovendien kunnen die uitspraken in verband worden gebracht met "een politiek van vervolging, uitroeiing, gedwongen verplaatsing van bevolkingsgroepen. Wat een misdrijf tegen de menselijkheid is", verklaart Bouwknegt.

Hamas

Genocide is een "subcategorie van misdrijven tegen de menselijkheid" en dat maakt het "ingewikkeld", meldt Bouwknegt. Maar kan de aanslag van Hamas op 7 oktober 2023 tegen Israël dan ook worden gezien als genocide? Volgens Bouwknegt is de aanslag in ieder geval een misdrijf tegen de mensheid en heeft het een "totale oorlog" als gevolg gehad.

Totale oorlog

"Totale oorlogen worden vaak in verband gebracht met genocide", gaat Bouwknegt verder. "Ook omdat je niet alleen maar een leger aanvalt, maar alles wat daarachter zit ook wil vernietigen. En Hamas heeft natuurlijk wel als doelstelling de vernietiging van Israël. Daar zou je zeker, als je daar goed naar kijkt, ook de term genocide voor kunnen gebruiken."