Overheid niet transparanter onder nieuwe wet: 'Openbaarmaking duurt juist langer'

"De Wet open overheid is een opvolger van de Wob, de Wet openbaarheid van bestuur. De nieuwe wet is vorig jaar mei ingegaan. Die moet ervoor zorgen dat elke burger in Nederland recht heeft op overheidsinformatie. Vooral journalisten gebruiken die Woo om te controleren wat de overheid doet", legt Wiemers uit.

"Eén van de ideeën was dat de termijn waarin een verzoek wordt beantwoord korter zouden worden. Dat blijkt helaas niet het geval. De termijnen zijn juist langer geworden. We hebben er vorig jaar onderzoek naar gedaan, toen bleek de termijn onder de Wob al in de praktijk 161 dagen te zijn, terwijl het verzoek eigenlijk binnen maximaal 56 dagen beantwoord zou moeten worden."

"Onder de Woo is de termijn teruggebracht naar 42 dagen, maar we zien het de verkeerde kant op gaan. We komen nu op een gemiddelde van 167 dagen, dus langer dan daarvoor."

83% van de verzoeken te laat beantwoord

"Niet alleen het aantal dagen is langer geworden, maar ook het aantal verzoeken dat te laat is beantwoord, is veel meer", aldus Wiemers. "Er is onderzoek gedaan in 2016, toen was 61 procent te laat. Later in 2019 was ongeveer 71 procent te laat en inmiddels, als we kijken naar 2022, komen we op 83 procent van de verzoeken die te laat worden beantwoord."

"Dat heeft te maken met een aantal dingen", zegt Wiemers. "De informatiehuishouding bij de overheid is nog niet op orde. Je ziet ook wel dat de mentaliteit bij de overheid niet is geworden wat we eigenlijk zouden willen, namelijk: open, tenzij. Eigenlijk zou de overheidsorganisatie ervan uit moeten gaan dat de informatie die ze hebben niet van de overheid zelf is, maar van ons allemaal. Die houding zie je nog te weinig."

Bescherming van de bestuurder

"Het is vaak een bescherming van de bestuurder. Als er ergens een misstand van is, dan wordt vaak het openbaar maken van die misstand gemanaged, maar niet de misstand zelf. Die reflex zit nog behoorlijk diep bij overheidsorganisaties, moesten we helaas constateren. Dat is niet goed voor het vertrouwen van de burger in de politiek."

Wiemers: "De democratie kan alleen maar functioneren als iedereen gelijke toegang heeft tot die overheidsinformatie. Ook al wordt vaak op allerlei niveaus geprobeerd het beter te doen, zie je met name vanuit de top een angstige cultuur. Het vertrouwen van de overheid in de burger blijkt ook niet zo heel erg groot te zijn."

"Maar het kán wel. Bij het ministerie van Financiën duurt het gemiddeld 211 dagen voordat een verzoek wordt beantwoord, terwijl het bij het ministerie van Onderwijs gemiddeld 70 dagen duurt. Toch zou het signaal van bovenaf veel sterker moeten zijn dan wat het nu is", stelt Wiemers.