Media als angstmachine: 'We vechten tegen ons eigen brein'

Negatief brein

"Negativiteit heeft natuurlijk alles te maken met hoe ons brein in elkaar zit", stelt Vogelaar. "Een van die dingen die ons brein doet, is heel erg opletten, continu opletten of er gevaar is in de omgeving." Vogelaar legt uit dat dit mechanisme ons miljoenen jaren goed heeft geholpen om te overleven, bijvoorbeeld bij een aanval door een wild dier. "Alleen, we leven eigenlijk pas een paar honderd jaar in een relatief veilige omgeving", legt Vogelaar uit. Ons brein werkt nog steeds zoals in de middeleeuwen en evolueert langzaam. "En dat heeft dus een aantal kenmerken, zoals die angstreflex, groepsdenken en een korte­termijnfixatie."

Sociale media en bubbels

Deze werking van ons brein is volgens Vogelaar de oorzaak van een aantal problemen in onze huidige samenleving: "Omdat wij continu met die negativiteit bezig zijn, is dat ook iets wat onze aandacht trekt, en we lezen daar ook in het nieuws over." Deze focus op negativiteit kan zorgen voor een negatieve werkelijkheid in je hoofd. "Er zijn zoveel kanalen en het is moeilijker om überhaupt nog lezers te krijgen. Dus wat moet er gebeuren? Nog extremere koppen boven die kranten."

Door sociale media hebben mensen veel meer nieuws tot hun beschikking en door algoritmes en bubbels ontstaat groepsdenken. Daarnaast ziet Vogelaar dat steeds minder jongeren nieuws lezen: "Jongeren kijken alleen nog maar naar de dansjes op TikTok, omdat ze gewoon geen zin meer hebben in die negatieve grote-mensenwereld." Toch stelt Vogelaar dat het ontwijken van nieuws niet altijd slecht is: "Het is heel goed om af en toe nieuws te vermijden waar je boos van wordt." Bovendien stelt Vogelaar: "Het is bewezen dat als je vóór 11 uur ‘s ochtends geen nieuws luistert, je gelukkiger op je werk komt en meer energie hebt."

Positiviteit

Vogelaar denkt dat iets meer aandacht voor dingen die goed gaan, al een grote oplossing is: "Er gebeuren echt heel veel mooie dingen in de wereld waar niet over geschreven wordt." Vogelaar stelt dat positief nieuws ook op strategisch niveau mee genomen moet worden. "Nu moet het allemaal kort, het moet snel, dus het is gewoon die headline en het negatieve. En ik zeg niet dat het makkelijk is, want het is heel moeilijk, want we vechten tegen ons eigen brein." Daarnaast vindt Vogelaar dat politiek en media verantwoordelijkheid moeten nemen: "Bijvoorbeeld door respectvol met elkaar om te gaan en verantwoordelijkheid te nemen door te zeggen: laten we dat dan niet uitzenden."

Het belangrijkste is volgens Vogelaar dat we beginnen bij onszelf en daarmee oefenen: "Begin met ’s avonds in je bed aan drie positieve dingen te denken die je die dag hebt meegemaakt, dan ben je echt je brein aan het herprogrammeren." Vogelaar is hoopvol over de toekomst: "Ik zie ook wel zeker bij jongere generaties mensen die er gewoon helemaal klaar mee zijn en gewoon op een andere manier met elkaar om willen gaan." Hij merkte dit zelf nog afgelopen week: "Ik ben vier dagen naar Lowlands geweest. Daar word ik altijd heel hoopvol van, want dan is iedereen lief voor elkaar."

Bekijk hieronder het volledige gesprek tussen Marianne Zwagerman, Rick van Velthuysen en Rijn Vogelaar: