Manipulatiemaatschappij: Hoe vrij is het gesprek over Gaza en andere gevoelige thema’s?

Gaza als speelbal van politiek

Het Kamerdebat dat eigenlijk over de kabinetsformatie zou moeten gaan, werd opnieuw overschaduwd door Gaza. "Het debat zou moeten gaan over het feit dat we nog steeds geen kabinet hebben in een land met zoveel problemen. En toch gaat het over een internationaal conflict dat onoplosbaar is", stelt Marianne. Ze ziet de werkelijkheid die wordt gecreëerd door de media, politiek en radicale groepen, waarbij de Gaza oorlog een grote invloed heeft op ons dagelijks leven, als een valse werkelijkheid. "Dat noem ik de manipulatiemaatschappij."

'Kijk naar de werkelijkheid'

Coen de Jong ziet daar een duidelijke reden voor: "Het is gunstig voor de partijen die het aankaarten, want zij willen er campagne mee voeren." De Jong ziet inderdaad dat er in sommige gevallen een versie van de werkelijkheid wordt verteld die alleen gunstig is voor de mensen die het vertellen. "Wie het verhaal naar zich toe kan trekken, krijgt politieke macht en media-aandacht", stelt De Jong.

Volgens De Jong zit achter de aandacht voor Gaza aanspraak op geldstromen en subsidies: "Er is een symbiotische relatie tussen bepaalde politieke partijen en bepaalde NGO’s." Een voorbeeld hiervan is Oxfam Novib, waar veel voormalige leden van GroenLinks, D66 en PvdA aanwezig zouden zijn. De Jong betwijfelt of het nuttig is dat Gaza een prominente plek in het publieke debat inneemt: "Kijk naar de werkelijkheid: de invloed die wij vanuit Nederland hebben op de situatie in Gaza is echt enorm gering."

Dominant narratief

"Het dominante narratief is op een gegeven moment niet meer te keren", ziet Marianne. "Dat heb je bij stikstof, dat heb je bij de wolf, dat heb je bij klimaat en bij heel veel van die onderwerpen." De moord op de 17-jarige Lisa is een pijnlijk voorbeeld waarbij een dwingende consensus het gesprek overneemt. In de media verschoof de aandacht razendsnel van de verdachte, een asielzoeker, naar een bredere discussie over vrouwen en veiligheid. Door de framing van deze verhalen krijgt Rick het gevoel dat de werkelijkheid bewust wordt gemanipuleerd. De Jong betwijfelt of dit opzettelijk gebeurt, maar denkt wel dat bepaalde groepen een consensus kunnen doordrukken.

Bekijk hieronder het volledige gesprek tussen Marianne Zwagerman, Rick van Velthuysen en Coen de Jong:

Jij bent medeplichtig

De Jong stelt dat voornamelijk de linkse radicale voorhoede vat krijgt op de samenleving. Marianne vraagt zich af: "Waarom kunnen wij die radicale voorhoede dan niet zijn?" Volgens De Jong heeft dat te maken met het feit dat deze groeperingen zich geheel inzetten voor deze onderwerpen. "Het zijn hele fanatieke mensen en ze kennen ook de weg in bestuurlijk Nederland." In tegenstelling tot rechtse mensen volgens De Jong: "Heel veel mensen op de rechterflank zijn toch meer van: we hebben een debat gehad, we hebben beleid gemaakt en we gaan verder."

Bovendien ziet De Jong dat linkse groeperingen veel lef hebben: "Ze durven steeds verder te gaan met beschuldigingen. Dat zie je ook in het Gaza debat." Ze maken gebruik van persoonlijke aanvallen, bijvoorbeeld tegen Caspar Veldkamp van NSC die hard werd aangevallen en daarom opstapte. "Mensen die zich uitspreken en zeggen: 'Met Israël ligt het misschien toch wel anders' krijgen te horen: 'medeplichtigheid'", volgens De Jong laat dit weinig ruimte voor een open gesprek.

Oplossingen: mediawijsheid en meerstemmigheid

Toch is er volgens De Jong ook een weg vooruit. Bewustwording en mediawijsheid zijn cruciaal: kritisch blijven vragen stellen en meerdere bronnen raadplegen. Daarnaast pleit hij voor meerstemmigheid in het medialandschap. "Niet één instituut of één zender moet bepalen wat waar is, maar een breed palet aan stemmen. Alleen zo houden we het debat open."