'Vormfoutje' of bewuste manipulatie: wat de vooringenomenheid bij de BBC ons kan leren

Biased-BBC 

Het vertrouwelijke rapport, afkomstig van voormalig BBC-adviseur Michael Prescott, werd gelekt naar de Britse krant The Daily Telegraph. Prescott onderzocht in opdracht van oud-premier Boris Johnson hoe objectief de berichtgeving van de BBC is. In het onderzoek werd een 'foutje' in de montage van een documentaire over Donald Trump besproken. Citaten die in werkelijkheid minuten uit elkaar lagen, werden aan elkaar gemonteerd, waardoor het onterecht leek alsof de president de bestorming op 6 januari 2021 had aangemoedigd. Het lek van het rapport naar de pers leidde uiteindelijk tot het vertrek van de BBC-top.

"Kijk, het is geen normale fout. Een fout maak je zonder intentie. Het probleem is: ze willen gewoon een bepaalde boodschap uitstralen, dat Trump die dag de mensen heeft opgejut en daarom hebben ze dus bepaalde passages aan elkaar geplakt", vertelt IJzendoorn. IJzendoorn legt uit dat de Britse omroep volgens het rapport al jarenlang politiek gevoelige thema’s, zoals Gaza en de transgenderdiscussie, te eenzijdig belicht.

De spiegel voor Nederland

"Nou, wat mij het meest verbaasde eigenlijk was de beetje lankmoedige reactie die ik in Nederland zag bij Eva Jinek", vertelt Ton Verlind. "Want daar werd het onderwerp besproken, maar niet echt als een groot probleem." Volgens Verlind zouden wij in Nederland juist moeten gaan nadenken over zulke 'fouten' bij andere nationale omroepen. "Het valt mij ook in Nederland op dat als er belangrijk nieuws is, dat eigenlijk binnen een paar uur tijd door een paar vooraanstaande journalisten wordt ingekleurd. Dat bepaalt de labeling van het nieuws."

Activisme en journalistiek

Verlind ziet dat de rol van de journalistiek ook verschuift door het andere beeld dat jongere journalisten hebben van de taak van de journalist. "Jonge journalisten die van de opleidingen komen nu, zijn vaak activistisch ingesteld en weten kennelijk geen afstand te houden tot het nieuws." IJzendoorn herkent dat beeld in Engeland: "Bij de New York Times was er een tijd geleden ook een groot conflict tussen de oude garde en de jonge garde. En ik denk dat dat wel waarschijnlijk een soort van universeel, of in ieder geval een westers ding is."

Afgerekend op kliks en kijkcijfers

Daarnaast speelt commerciële en digitale druk een grote rol. "Media zitten in een geweldige concurrentiestrijd ten aanzien van elkaar", vertelt Verlind. "In die concurrentiestrijd gaat het om het trekken van aandacht. En die aandacht trek je met emotie, met negatief nieuws, met het overdrijven van het nieuws. En we worden afgerekend op kliks en kijkcijfers. Ik ben bang dat journalisten in die negatieve ontwikkeling zijn meegenomen."

Kritiek op de NOS en andere omroepen

"De NOS is gewoon wettelijk verplicht om onafhankelijk nieuws te brengen. Omroepen hebben nog de opdracht om pluriformiteit te brengen op het Mediapark, maar de NOS niet", legt Zwagerman uit. "Wat journalisten horen te doen, is zeggen: 'Dit is nieuws, dit is wat er is gebeurd.' En vervolgens kan je als nieuwsconsument daar zelf iets van vinden. Dat hoort volgens mij ook de journalistiek helemaal niet te doen."

"Het wemelt op het Mediapark sowieso van de oud-politici die daar volgens mij gewoon heel ver weg moeten blijven", stelt Zwagerman. "Er komt trouwens in de hele organisatie van de publieke omroep geen journalist voor", vertelt Verlind. Daarnaast worden fouten door journalisten niet vaak toegegeven: "Er wordt af en toe wel een rectificatie geplaatst, maar echt bespreekbaar zijn deze onderwerpen niet", legt Verlind uit. Er ontbreekt transparantie en rectificaties verdwijnen op onzichtbare webpagina’s. "De ramen staan potdicht", zegt Verlind.

In tegenstelling tot Engeland wordt er in Nederland geen onderzoek door de overheid uitgevoerd naar de mogelijke vooringenomenheid van de Nederlandse Publieke Omroep. Verlind pleit voor onafhankelijk journalistiek onderzoek naar de COVID-verslaggeving, maar Zwagerman ziet dat niet gebeuren: "Het genootschap van hoofdredacteuren zou dat moeten doen, maar dat gaat niet gebeuren. We vinden onszelf heel erg goed, en daar zit het probleem." Zwagerman vat het samen in één zin: "Ik ben geen journalist. Ik ben columnist, maar zolang journalisten doen alsof ze objectief zijn terwijl ze dat niet zijn, blijft de wereld op z’n kop."