Geld maakt niet gelukkig, filosoof Damiaan Denys legt uit

Nederland is een welvarend land, bijna 80 procent van de Nederlanders is tevreden met zijn financiën. "Het land is rijk, de inwoners zijn rijk, maar het leidt niet tot wat we verwachten, zoals welzijn en zekerheid. Dat loopt uit de pas", zegt de filosoof. Vooral het vertrouwen in de economie en politiek is laag. "Het gaat goed met ons, maar we voelen ons slecht." Hoe komt dat?

Meten van beleving

Denys maakt onderscheid tussen twee begrippen: financieel vermogen (geld hebben) is iets anders dan het meten van de menselijke beleving. "Er is een gevoel van maatschappelijk onbehagen in zijn totaliteit, en dat leidt tot veel onzekerheid", verklaart hij. Het is dus een aanname dat je gelukkig bent als je geld hebt. Want als de zaken waar we vertrouwen, zekerheid en veiligheid uit halen niet meer worden verzorgd door de daarvoor bedoelde instituties, dan voelen we ons niet goed. "Die instituties zijn uitgehold", zegt Denys. Hij noemt een paar voorbeelden van wat we belangrijk vinden: wonen, onderwijs en gezondheidszorg. "Mensen hebben geld, maar er is een woningtekort. Of een docententekort. De mentale gezondheidszorg functioneert niet goed", noemt hij als voorbeelden.

Absolute onafhankelijkheid

Maar hoe kan het dat mensen welvarend zijn in een land waar ze geen vertrouwen in hebben? De welvaart schept een ideaal van een soort absolute autonomie, maar dat ideaal wordt niet behaald. Het heeft zelfs het omgekeerde effect; mensen streven ernaar om het altijd beter te hebben, maar mede door sociale media wordt het idee versterkt dat wat je hebt, nooit genoeg is. Die absolute autonomie bereik je door zelfverwezenlijking. Dat proces hangt samen met welvaart; hoe hoe hoger de welvaart, hoe beter je jezelf kunt ontplooien. En hoe beter je dat kunt, hoe meer welvaart je zou verwachten. Toch? Maar we zijn op een kantelpunt aangekomen, stelt Denys. "Meer welvaart leidt niet meer tot meer welzijn, maar tot onwelzijn." De oplossing ligt volgens hem in het veranderen van ons mensbeeld. Focus je minder op die absolute onafhankelijkheid, en kijk naar andere vormen van autonomie. "Zoals relationele autonomie bijvoorbeeld, waarbij je streeft naar meer verbinding en meer gemeenschapszin. Dan komt de veiligheid, zekerheid en welzijn dichterbij."