Zorgen over aangepaste verhalen van Roald Dahl: 'We worden in zekere zin gegijzeld'

Volgens luisteraar Fataneh Farzad zijn kinderboeken een vorm van geschiedenis waar we niet al teveel aan moeten morrelen: "Met deze censuur wis je een deel van de geschiedenis. Je neemt een stukje van eigen leren en denken bij kinderen weg." Farzad is dan ook van mening dat bij ouders te taak ligt om de jeugd de nodige nuance bij te brengen: "Basisopvoeding moet belangrijk zijn", aldus Farzad. "Je kunt kinderen niet tegen alles beschermen, ze moeten ervan leren. Kinderen begrijpen en weten zoveel. Als je op jonge leeftijd leert dat het nu niet meer normaal is, dan nemen ze dat over."

Sensitivity readers

De veranderingen in de boeken van Dahl werden gemaakt na advies van zogenoemde ‘sensitivity readers’. Dat is een groep lezers die vanuit de blik van hedendaagse discussies naar verhalen kijken. Docent Nederlandse Letterkunde Jeroen Dera, legt uit dat dit in de VS de normaalste zaak van de wereld is. "We hebben deze lezers in Nederland overigens ook", legt Dera uit. Maar toch denkt hij dat het in Nederland niet zo snel zal lopen: "De literaire wereld is in protest, schrijvers en uitgevers zitten hier totaal niet op te wachten."

Discussie of geld?

In de Verenigde Staten worden boeken volgens Dera overigens niet alleen aangepast door de veranderende maatschappij: "We voeren nu discussie over vrijheid van meningsuiting en literatuur, maar in VS is dit een manier om geld te verdienen. Door een grotere doelgroep aan te spreken, kunnen ze meer verkopen. Dus gaat dit over daadwerkelijke discussie of misschien wel over iets anders."

Zelfcensuur

Kinderboekenschrijver Ted van Lieshout ziet van dichtbij dat ook in Nederland sensitivity schrijvers aan de orde van de dag zijn. Maar ook dat hij zelf zich aanpast aan de huidige tijd: "Ik moet toegeven dat ik onder invloed van de huidige tijd ook zelfcensuur toepas", vertelt Van Lieshout. "Je trekt het je aan, dus helemaal vrij daarvan zijn kan niet." Het ziet als een vervelend deel van zijn werk, maar toch is het niet te vermijden: "Het is vervelend, maar ik heb zelf ook een paar boeken niet gepubliceerd omdat ik bang was een miskleun te maken. Omdat mensen het misschien als racistisch zouden zien, dat wil ik natuurlijk niet."

Hij vervolgt: "We worden in zekere zin gegijzeld. Ik hoop dat deze beweging verdwijnt of in rustiger vaarwater komt."