Verkiezingen in Syrië: macht in nieuwe handen of democratische doorbraak?

Het nieuwe Syrische parlement telt 213 zetels. Een derde daarvan (70 zetels) wordt rechtstreeks door president Sharaa aangewezen. De overige zetels worden verdeeld op basis van kiesdistricten, waarbij grotere gebieden meer vertegenwoordiging krijgen. In plaats van algemene verkiezingen met stemgerechtigde burgers, bepalen zogenoemde kiescomités van 30 tot 50 personen wie er mogen stemmen en wie er verkiesbaar zijn. Die comités bestaan uit invloedrijke figuren uit lokale gemeenschappen of mensen met 'juridische kennis', een term die volgens Van Tets bewust vaag is gehouden.

Het hele verkiezingsproces wordt gecontroleerd door een nationaal comité van elf leden die ook aangewezen zijn door de president.

Geen politieke vertegenwoordiging

Hoewel het democratisch gehalte van deze verkiezingen gering lijkt, is het volgens Van Tets belangrijk om naar de context te kijken. "Onder Assad waren er ook verkiezingen, maar tweederde van de zetels ging naar zijn bondgenoten. Er was wel oppositie, maar dat stelde weinig voor. Zo werden mensen opgepakt en werd er zonder debat wetgeving doorgedrukt. Nu mogen mensen zich voor het eerst vrij uitspreken zonder te vrezen voor arrestatie."

Ondanks die vooruitgang is een aanzienlijk deel van de bevolking uitgesloten van deelname. Zo mogen Koerdische gebieden in het noorden en Druzische regio's in het zuiden niet stemmen. "Van de 23 miljoen Syriërs hebben zo’n 5 miljoen mensen op dit moment geen politieke vertegenwoordiging", zegt Van Tets.

De Koerden willen meer autonomie dan Sharaa op dit moment bereid is te geven. In de provincie Sweida, waar de Druzen de meerderheid vormen, escaleerde deze zomer een conflict met Bedoeïenen tot hevige gevechten. Daarbij werden meer dan duizend mensen gedood. Pogingen van de regering om orde te herstellen leidden tot meer wantrouwen, vooral omdat regeringsmilitairen in sommige gevallen partij kozen in plaats van neutraal op te treden.

Politieke macht vs. militaire controle

De verkiezingen moeten laten zien dat president Sharaa de touwtjes in handen heeft. Maar op militair vlak is zijn grip onzeker. "Sharaa heeft tientallen rebellengroepen aan zich gebonden in zijn opmars naar de macht", aldus Van Tets. "De vraag is nu of hij die troepen ook daadwerkelijk kan controleren."

Recente incidenten, zoals de verdrijving van Alawitische families uit een buitenwijk van Damascus en vernederingen van Druzen in het zuiden, tonen volgens haar aan dat lokale milities soms hun eigen koers varen ondanks de officiële lijn van de regering.

Verzoening met verleden blijft uit

Een ander pijnpunt is het uitblijven van juridische verwerking van het oorlogsverleden. "Er zijn nog geen processen geweest tegen mensen die verantwoordelijk zijn voor massamoorden of verdwijningen", zegt Van Tets. "Meer dan een half miljoen mensen zijn omgekomen in de oorlog, en honderdduizenden zijn vermist. Zonder gerechtigheid nemen mensen vaak het recht in eigen hand, en dat houdt de situatie instabiel."

De rol van Europa

Tot juli viel Syrië nog onder zware Europese sancties, die inmiddels deels zijn opgeheven. Dat geeft lucht, zeker nu het land kampt met extreme droogte en voedseltekorten. Europa blijft de belangrijkste donor van humanitaire hulp, maar houdt de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. "De EU zegt: als minderheden worden buitengesloten, kunnen we altijd opnieuw sancties instellen", zegt Van Tets.

Volgens haar ligt de sleutel tot stabiliteit vooral in het verbeteren van het dagelijks leven van Syriërs. "Hoe beter het leven wordt, hoe minder reden mensen hebben om zich af te keren van de staat. En als de regering serieus werk maakt van gerechtigheid, dan wordt het vertrouwen groter."

De verkiezingen in Syrië vinden plaats van 15 tot 20 september.