Wie betaalt de coronacrisis? 'Rekening mag niet bij burger komen'

Voor de crisis is de afspraak gemaakt dat gemeentes niet slechter uit de crisis mochten komen, geeft de Amsterdamse wethouder aan. Maar als de extra kosten door corona niet vergoed worden, dan moet binnen de gemeente bezuinigd worden. "Dat raakt direct onze eigen inwoners."

'Rijk, kom over de brug'

Hoewel de coronacrisis incidentele kosten lijkt te geven, zoals de kosten voor de teststraten van de GGD, heeft het ook meer structurele gevolgen. Bijvoorbeeld door groei van de bijstand en mensen die aan de zijkant van de arbeidsmarkt komen te staan.

"Laten we niet dezelfde fout maken als bij de vorige crisis door de lasten te verhogen en hard in de rem te knijpen." Everhardt pleit ervoor juist te investeren. De gemeentes moeten daarin zelf kiezen waarin ze investeren en waarvan ze afscheid te nemen. "Maar de kern is: Rijk, kom over de brug."

Eerdere bezuinigingen

De financiële nood in gemeentes komt deels door corona, maar ook doordat de overheid de afgelopen jaren een aantal taken overhevelde naar gemeenten, waardoor de gemeenten al jaren genoodzaakt zijn 'bij te plussen'.

Het gaat onder andere om het Jeugdbeleid, de WMO en de participatiewet. "We wisten in 2015 niet wat het volume was van die taken, maar er was al wel geld teruggehaald", zegt VVD-wethouder in Krimpenwaard Ria Boere.

"Vijf jaar dat dato hebben we een heel groot probleem dat we moeten bekostigen." Daarbovenop kwam in 2018 een bezuinigingen vanuit het rijk van 4,6 miljard. "Daar moet nog eens goed naar gekeken worden."

Eigen verantwoordelijkheid

De gemeenten hebben zelf ook een verantwoordelijkheid om het eigen huishoudboekje op orde te krijgen, erkennen Everhardt en Broere. Maar volgens Boere, wordt de begrotingen van de gemeentes al jaren sluitend gemaakt met geld uit de eigen reserves. "De uitkering vanuit Den Haag is te laag."

De tekorten gaan nu knellen. Boere vreest voor een vicieuze cirkel als gemeenten moeten bezuinigen op bijvoorbeeld preventie in de vorm van jeugdhonken en dagbestedingshuizen. "Als je dat gaat afbreken, kom je in een vicieuze cirkel. Je haalt het ene weg en het andere gaat verder omhoog."

Wie moet betalen?

Corine Hoeben, onderzoeker bij het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden, ziet dat het niet een probleem is van één gemeente, maar een landelijk probleem. "Als heel veel gemeenten dit zeggen, ook vorig jaar en het jaar daarvoor al, dan is er iets aan de hand. Dan moet er iets gebeuren."

Maar of het Rijk of de gemeentes de rekening betalen, het blijft belastinggeld en dus geld van de burger. Waarom willen de gemeenten dan toch dat het Rijk bijspringt? Hoeben: "Als het Rijk betaalt merken wij als burgers dat niet zo." Dat komt doordat de rekening door alle gemeentes gelijk wordt gedeeld. Zo voorkom je dat in de gemeente waar het water aan de lippen staat de gemeentelijke belastingen enorm stijgen, terwijl in een andere gemeente de rekening meevalt.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.