Stevent Nederlandse politiek af op minderheidskabinet? 'Kunnen dan makkelijker compromissen sluiten'

Informateur Sybrand Buma heeft dit samengesteld in een rapport, waarna De Volkskrant een rondgang deed bij kleinere partijen en vroeg of zij mee zouden gaan in deze plannen. De krant concludeert dat een minderheidskabinet "niet zo'n gekke optie" is. Maar hoe wenselijk is dat? Zo'n kabinet kan dus over zowel links als rechts gaan om bepaalde compromissen te bereiken, maar dat is volgens Smit niet het enige voordeel. "Een minderheidskabinet waar iedereen aan meedoet, haalt het idee weg dat alle partijen hetzelfde zijn. Het geeft de partijen kleur op de wangen waar ze voor staan."

Deelakkoorden

De afgelopen 80 jaar heeft de Nederlandse politiek alleen meerderheidskabinetten gekend. Als de politiek nu kiest voor een minderheidskabinet, zal er vooral gewerkt gaan worden met deelakkoorden, legt Smit uit. "Dan komen er lange termijnafspraken waarbij je met de ene club iets doet met stikstof en de andere iets met migratie. Dat kan je van tevoren afspreken, maar dat moet een meerjarenplan zijn om stabiliteit te creëren."

Moties van wantrouwen

Het grote risico van een minderheidskabinet is dat partijen die geen onderdeel ervan zijn als snel overgaan op een motie van wantrouwen, aldus Smit. Volgens de onderzoeker zou er daarom gekozen kunnen worden voor een verhoging van de drempel voor een motie van wantrouwen, zodat ze "niet bij elk wissewasje weggestuurd kunnen worden." Parlementair historicus Bert van den Braak legt uit dat er in 1905 zo'n minderheidskabinet was, maar die was "vrij wankel en viel redelijk snel. Het was niet echt een groot succes." 

Zakenkabinet

Tegelijkertijd kun je 1905 "niet vergelijken met nu", gaat Van den Braak verder. Er is later ook weleens gekozen voor een zakenkabinet. "Ze lieten alle politieke kwesties rusten en deden alleen de zakelijke dingen. Moet je je voorstellen dat stikstof en migratie wordt neergelegd, dat kan helemaal niet meer", zegt de parlementair historicus daarover. "Uiteindelijk moet er een politieke meerderheid zijn en de zekerheid hebben dat een kabinet niet gelijk wordt weggestuurd." 

Voortdurend onderhandelen

Onze Europese bondgenoten bewijzen dat een minderheidskabinet wel kan werken. In Spanje is het redelijk gangbaar, mede doordat het land "politiek gezien veel minder versnipperd" is dan Nederland, vertelt Edwin Winkels, correspondent in Spanje. Er zijn namelijk minder partijen in Spanje, waardoor er voor een meerderheidskabinet niet "vijf of zes" partijen nodig zijn. "Het is voortdurend onderhandelen over elk wetsvoorstel", meldt Winkels over de Spaanse minderheidskabinetten. 

In Denemarken lijkt een minderheidskabinet inmiddels de standaard en dat gaat "verrassend goed", aldus Claes de Vreese, Deense hoogleraar Politiek communicatie aan de UvA. "Het is verrassend stabiel, omdat er ook een cultuur is van brede compromissen en afspraken. Alle partijen realiseren zich dat ze er de ene keer bij horen en de volgende keer in de oppositie." Ook De Vreese zegt dat de grootste bedreiging voor een minderheidskabinet een motie van wantrouwen is. "Ze moeten accepteren dat er af en toe een uitkomst is die hen niet zint en niet dat het hele kabinet dan gelijk weg moet. Dat is een risico in de Nederlandse situatie."

Belang van Nederland

Beller Martijn Elshove ziet wel heil in een minderheidskabinet, "omdat je dan partijen moet overtuigen op inhoud en mee moet vragen. Dat is in het belang van Nederland." Luisteraar Koos van der Bruggen stelt dat er "geen goede basis" is voor een nieuw kabinet, omdat D66 en CDA "zo makkelijk meegaan" met de "veto van de VVD om met GroenLinks-PvdA" samen te werken. Beller Roy Anand vindt dat er juist een meerderheidskabinet moet komen, maar dan met een hele hoop partijen. "Yeşilgöz moet op de oppositie gaan zitten, zij heeft voor de chaos gezorgd bij de vorige regering. Ze moet opzijgeschoven worden, we hebben niets aan haar."