Wordt 2024 het jaar van een zonnestorm? 'Dan komt er elektrisch geladen ellende onze kant op’

'Er komt iets op ons af'

Deze week is al een spannende week, zegt onderzoeker ruimteweer Van Dam, omdat er een zonnestorm heeft plaatsgevonden. "Er komt iets op ons af, maar de voorspellingen zijn veel onzekerder dan bij het gewone weer. Ik weet dus niet precies wanneer het aankomt op aarde en hoe heftig het zal zijn."

Wetenschapsjournalist Diederik Jekel legt uit dat de zon een kolkende massa elektrisch geladen deeltjes is, die een magnetisch veld veroorzaken. Dit veld zorgt voor meer beweging in de deeltjes, waardoor ze uiteindelijk los kunnen springen en met miljoenen kilometers per uur onze kant op vliegen. Een leuk gevolg is dat ze het noorderlicht kunnen veroorzaken, maar het kan ook negatieve gevolgen hebben. "Dan komt er veel elektrisch geladen ellende onze kant op."

Zonnestorm

Een zonnestorm is een verzamelbegrip voor verschillende fenomenen, vertelt Van Dam. Er zijn de relatief onschuldige zonnevlammen. Dat zijn felle lichtflitsen die zowel röntgen- als radiostraling uitzendt. Dan is er nog een coronale massauitstoot en een deeltjesstorm waarbij voornamelijk protonen met een hoge snelheid worden afgeschoten. Als zo'n zonnevlam, coronale massauitstoot of deeltjesstorm naar aarde is gericht, dan geeft dat effecten in onze atmosfeer.

Satellieten verbrand

In 2022 was een zonne-uitbarsting de oorzaak van verstoringen aan radio- en gps-signalen. SpaceX van Elon Musk verloor door deze geomagnetische storm 40 van de 49 Starlink-satellieten.

In 1859 vond er ook een grote geomagnetische storm plaats, waarbij het noorderlicht tot aan Hawaii zichtbaar was. Telegrafisten werden geëlektrocuteerd en er braken branden uit in 1921. In 1989 zaten zes miljoen mensen zonder stroom door een zonne-uitbarsting.

En in 1967 zorgde atmosferische storing voor problemen met radarsystemen die Amerikanen gebruikten om Russen in de gaten te houden. Sommige hooggeplaatste officieren dachten dat hun radarsystemen opzettelijk werden geblokkeerd.

Waarschuwingssysteem

Tegenwoordig hebben overheden waarschuwingsservices opgezet, zoals bij het KNMI. Het doel is vitale sectoren te informeren en voor te bereiden. En daarin is 2024 dus een extra alert jaar, legt Van Dam uit. "We zitten in een zonnemaximum en hebben vaak noorderlicht, soms zelfs in Nederland."

En waar een zonnestorm voorspellen heel spannend klinkt, eindigt de voorspelling vaak bureaucratisch. "Vitale sectoren worden via het Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing gewaarschuwd", zegt Van Dam. "Van daaruit worden elektriciteitsvoorzieningen en nutsbedrijven geïnformeerd over de mogelijke gevolgen van de heftige stormen."