Welkom in de wereld van Nederlands grootste wetenschapper

In een pas gelanceerde video van het Teylers Museum getuigt Nederlands natuurkundige en Robbert Dijkgraaf waarom Hendrik Lorentz zijn favoriete wetenschapper is.

Volkskrant-Wetenschapsjournalist Martijn van Calmthout was vandaag ook naar het Lorentz lab gaan kijken. Net zoals Dijkgraaf heeft hij niets dan lof voor de natuurkundige die tijdens de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw leefde.

“Lorentz gaf ons de kennis waarmee we onze moderne wereld vorm hebben gegeven”, zegt Van Calmthout. “Als je van de moderne wereld houdt, moet je dus ook vinden dat Lorentz de grootste wetenschapper was die ons land ooit kende.”

Maar bij zijn dood kende het grote publiek Lorentz toch vooral van de ingewikkelde wiskundige berekeningen waarmee hij van de aanleg van de Afsluitdijk een groot succes maakte.En dat terwijl hij bijvoorbeeld ook had vastgesteld dat er elektronen bestaan die voor elektriciteit kunnen zorgen.

Verder kon hij aantonen dat de lichtsnelheid de grootst mogelijke snelheid in ons universum was. Daarmee legde hij de grondslag voor de beroemde relativiteitstheorie van Einstein. En Einstein zelf noemde hem om deze en andere redenen zelfs zijn wetenschappelijke vader.

De tweede Nobelprijswinnaar uit de geschiedenis

Dat zijn wetenschappelijke verdiensten voor het grote publiek iets moeilijker te begrijpen zijn is misschien ook niet onlogisch. “Lorentz was de eerste Nederlands theoretische natuurkundige uit de geschiedenis”, zegt Michel Hommel van Teylers Museum. In het eerste deel van zijn carrière was hij vooral iemand die niet met concrete uitvindingen kwam, maar wel eerdere ontdekkingen van zijn collega’s theoretisch kon verklaren en op een elegante wiskundige manier in een nieuw daglicht stelde.”

Dat vormde destijds ook een probleem toen zijn tijdgenoten hem een Nobelprijs wilden geven. Daarom koppelden ze hem aan de ontdekking van het Zeeman-effect. Dat werd door Pieter Zeeman vastgesteld, maar Lorentz was opnieuw de eerste die het effect kon verklaren.

Lab vernieuwd in stijl van Lorentz

Van 1909 tot aan zijn dood was Lorentz in het lab van Teylers Museum werkzaam. Einstein bezocht hem in het Lab ook regelmatig en Lorentz stelde er ook vast dat zijn relativiteitstheorie klopte.

Het lab is nu terug in de stijl van de tijd van Lorentz gebouwd. Het is geen volledige waarheidsgetrouwe reconstructie, maar bijna elk object in de kamer kan wel iets over Lorentz vertellen. “Zijn familie legde bijvoorbeeld een kleedje op de grond, omdat hij regelmatig ijsbeerde wanneer hij nadacht”, zegt Hommel. “Dat dempte het geluid wat. We hebben er voor gezorgd dat dit er nu ook ligt.”

De organisatoren benadrukken ook nadrukkelijk dat het lab enkel te bezoeken is door middel van een theatertour die het museum organiseert: "De Lorentz Formule”. Daarbij wordt de bezoeker op een geanimeerde manier in Lorentz’ wereld meegenomen. Door online te reserveren ben je ook op voorhand zeker van een plek.

Dit artikel werd verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR)

Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Dinsdag en vrijdag rond 10.50 uur in de Ochtend