Psychedelica tegen depressie: 'Mensen worden wanhopig door lange wachtlijsten'

Psychiater Karel Scheepstra schreef samen met andere psychiaters en onderzoekers een opiniestuk in de Volkskrant over psychedelica in de geneeskunde. Zij zien namelijk een trend in de spreekkamer: een fascinatie voor psychedelica zoals LSD en psilosybine - de actieve stof in paddo's en truffels. "Wij zien patiënten met een bepaalde kwetsbaarheid die op een wachtlijst staan, waardoor ze zelf stappen gaan ondernemen", vertelt Scheepstra. Maar er is wel één soort drug die al in de zorg wordt gebruikt als antidepressiva niet goed genoeg aanslaan.

Esketamine

Esketamine (een variant van ketamine) is het enige psychedelicum dat geregistreerd is als behandeling voor depressie. Het wordt toegediend in de vorm van een neusspray en is ook opgenomen in het basispakket. Er zitten wel voorwaarden aan het gebruik hiervan. Je moet minstens drie behandelingen hebben gehad die onvoldoende bleken te werken. "Veel mensen met een depressie die één of twee behandelingen hebben gehad en over psychedelica lezen, willen het dan zelf proberen", zegt Scheepstra. 

Psychedelica werken met een heel ander mechanisme dan antidepressiva. Het antidepressieve effect van esketamine wordt enerzijds gestuurd door het geestverruimende effect, anderzijds is het ook gewoon een medicijn. "Het heeft een effect in het brein, waardoor nieuwe verbindingen worden gelegd", stelt Scheepstra. "Dit is waarschijnlijk wat ervoor zorgt dat je minder depressief bent en het heeft effect op langere termijn. Het is geen wondermiddel, maar wel een wonderlijk middel."

Gevaren

Aan het gebruik van esketamine zitten strenge voorwaarden. "Het is niet voor niks dat je de behandeling alleen krijgt in een ziekenhuis of GGZ-instelling", aldus Scheepstra. Het middel mag alleen worden toegediend onder begeleiding van professionals. Psychedelica kunnen namelijk ook een averechts effect hebben. "Veel mensen zijn niet voorbereid op de trip die je kan krijgen door ketamine." En dus waarschuwen psychiaters juist voor zogenaamde 'truffelcoaches', 'trip-therapeuten' en 'keta-klinieken'. 

Het gebruik van psychedelica zonder de juiste begeleiding brengt namelijk grote risico’s met zich mee. Zo kan je in een bad trip terechtkomen waarbij je het gevoel van controle verliest en je kan dissociëren. "Dat betekent dat je ontkoppelt van je lichaam, geest en gevoel", stelt Scheepstra. "Het is alsof je buiten je eigen lichaam treedt. Dit kan beangstigend zijn en je kunt hierdoor in paniek raken, zeker als je het voor de eerste keer doet." In extreme gevallen kan een trip overweldigend zijn en kunnen klachten als angst en suïcidale gedachten verergeren.

Verder onderzoek

Esketamine kan dus al een positief effect hebben bij depressieve klachten, mits deze gereguleerd worden toegediend. En ook andere psychedelica laten goede resultaten zien, al verloopt het verdere onderzoek nog moeizaam. Het gaat traag en heeft veel beperkingen. "Andere psychedelica zijn misschien wel veelbelovend, maar nog niet geregistreerd door een nationale autoriteit", zegt Scheepstra. Hij adviseert mensen met een depressie om goed met hun arts of behandelaar te overleggen wat er mogelijk is, maar raadt af om zelf met psychedelica te experimenteren.