Is er leven buiten deze aardbol? En hoe onderzoek je dat? 'We moeten af van het klassieke idee van de alien'

Al sinds jaar en dag speculeert men over het heelal. "Nieuwsgierigheid is een belangrijke drijfveer en onderscheidt ons van andere dieren. De ontdekking van buitenaards leven speelt al eeuwen tot de verbeelding. We willen het blijkbaar heel graag weten", stelt Schilling. Hoe we daarover denken, zegt iets "over onze plek en ruimte in de tijd", aldus de wetenschapsjournalist. "Uiteindelijk zeggen dit soort wetenschappelijke inzichten iets over ons eigen mensbeeld." 

Exoplaneten

Maar heel concreet is het allemaal nog niet. Inmiddels is er wel een heel stuk meer bekend, mede door de ontdekking van exoplaneten. Dat zijn planeten die niet in ons eigen sterrenstelsel rondgaan. Ze zijn "ontzettend moeilijk" om te zien, piepklein en geven weinig licht. "Pas een kwart eeuw weten we dat er andere planeten zijn. We kennen er vele buiten ons eigen sterrenstelsel", legt Schilling uit. "Dan gaan we ons afvragen of er binnen die sterrenstelsels leven bestaat."

Bouwstenen voor het leven

"Als je bedenkt hoeveel sterren en planeten er zijn, is het bijna onvoorstelbaar dat iets dat ergens kan gebeuren, alléén daar gebeurt", zegt Schilling over de aarde en de mens. Maar "de bouwstenen voor het leven" moeten dan wel aanwezig zijn. DNA en koolstofverbindingen komen overal in de kosmos voor en daarnaast worden er aminozuren gesignaleerd tussen sterren, wat de bouwstof is voor eiwit. 

Schilling legt uit dat er ook een atmosfeer en dampkring moet zijn, wil het mogelijk zijn dat er leven is op een andere planeet. "Als het een beetje op de aarde lijkt, zouden er dan ook oceanen en leven kunnen ontstaan daar? Water op een oppervlakte van een planeet kan alleen bestaan als er een dampkring is. We moeten onderzoeken of dat er is."

Telescoop 

Maar hoe wordt onderzocht of een planeet een atmosfeer heeft? "We halen een truc uit. Vanuit de aarde gezien draait die planeet van zijn ster af. Als dat gebeurt en er is een atmosfeer, schijnt het licht van een ster erdoorheen. Als je dat kan meten, weet je dat er een dampkring is." Eén van de grote doorbraken in het onderzoek daarnaar is de James Webb-telescoop. "Die is ontzettend gevoelig en kan zien of er methaanmoleculen (gas) aanwezig zijn. Als er gas is, is er waarschijnlijk ook een dampkring." 

Aminozuren

"We weten niet hoe dat is gebeurd op aarde. We weten niet of het ontzettend zeldzaam is", gaat Schilling verder over het leven op onze eigen planeet. Dat maakt het des te ingewikkelder om vast te stellen of er buitenaards leven is. "De speurtocht naar leven richt zich wetenschappelijk gezien meer op basale vormen van leven, zoals aminozuren. Het leven op aarde is ook miljarden jaren microscopisch geweest." 

Religie

En waarom is de mens zo gefascineerd door buitenaardse wezens? Dat heeft deels met angst te maken, denkt de wetenschapsjournalist. Maar het heeft vooral met nieuwsgierigheid te maken. "Ik denk wel dat mensen die denken dat je de problemen op aarde kunt oplossen door ergens anders heen te gaan, het verkeerd hebben begrepen." En gaat de ontdekking van buitenaards leven iets veranderen in het wereldbeeld van religieuze mensen? "Denk maar aan de evolutietheorie. De ontdekking van een enorme rijkdom in het heelal zal er niet voor zorgen dat religieuze mensen gaan twijfelen aan hun godsdienst." 

Signalen

Ondertussen blijft de mensheid doorzoeken en radio- en tv-signalen de ruimte in sturen. "Als er intelligente levensvormen zijn die deze signalen kunnen opvangen, weten ze dat we hier zijn. De vraag blijft of ze dan hierheen komen", verklaart Schilling. De verwachting is echter dat intelligente levensvormen "veel zeldzamer zijn dan microscopische levensvormen", gaat de wetenschapsjournalist verder. "Als er op grote schaal aliens zouden leven in de kosmos, hadden we hun sporen inmiddels wel gevonden." 

Schilling is ervan overtuigd dat de evolutie van buitenaards leven ook niet parallel loopt met die van ons op aarde. "Als je bedenkt hoe het met ons ging, is het uiterst onwaarschijnlijk dat dat op een andere plek op dezelfde manier op hetzelfde moment gebeurt", legt de wetenschapsjournalist uit. "Het is antropocentrisch gedacht om bij buitenaards leven te denken aan iets dat ook maar een beetje lijkt op hoe wij leven. We moeten af van het klassieke idee van de alien."