Tata Steel-deal dreigt miljoenenfuik voor overheid te worden

In september tekenden Tata Steel en het kabinet, na jaren van onderhandelingen, een intentieverklaring om het staalbedrijf te ondersteunen bij het vergroenen. Tata Steel, een van de grootste CO2-uitstoters van Nederland, wil overstappen van kolen op gas en later op biomethaan als energiebron. De overheid stelde 2 miljard euro subsidie beschikbaar om dit te realiseren. Maar volgens SOMO is dat bedrag slechts het begin van het totale kostenplaatje.

Gunstige voorwaarden

In de overeenkomst heeft Tata Steel voorwaarden vastgelegd die in het voordeel van het bedrijf uitvallen. Een van de meest kostbare voorwaarden gaat over de levering van biomethaan dat in 2032 de overstap van fossiel gas mogelijk moet maken. De verantwoordelijkheid voor de productie en beschikbaarheid van de brandstof ligt in volledige handen van de Nederlandse staat. "Tata Steel heeft als bedrijf zelf geen verplichting om dit te realiseren", zegt Schellekens. De Nederlandse overheid moet zorgen voor voldoende én goedkoop biomethaan om de vergroening te realiseren.

Daarnaast bevat de dubieuze intentieverklaring meerdere clausules waarmee de staalgigant zich terug kan trekken als beleidsvoorwaarden veranderen. Zo kan Tata de overeenkomst opzeggen als er een nationale CO2-heffing wordt ingevoerd of als de elektriciteitskosten in het land stijgen door investeringen in het stroomnet. Volgens het onderzoeksbureau verzwakken zulke clausules de onderhandelingspositie van de overheid aanzienlijk. "Dat betekent dat het nieuwe kabinet geen mogelijkheid heeft om een nationale CO2-heffing in te voeren, tenzij het Tata Steel compenseert", zegt Schellekens.

Meer dan 500 miljoen per jaar

SOMO berekent dat de totale oplopende kosten voor de overheid tussen de 375 en 580 miljoen euro per jaar liggen. Dat bedrag komt boven op de 2 miljard aan directe steun, die de overheid eerder beloofde. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei heeft laten weten niet te kunnen reageren op de gemaakte berekeningen. Volgens het ministerie gaat het om "bedrijfsgevoelige informatie" en is de subsidie "gemaximeerd tot 2 miljard euro."

Boris Schellekens noemt die reactie opmerkelijk. "Het minste wat je kan doen is transparant zijn over de totale kosten." Volgens de onderzoeker moet de politiek zich afvragen of Nederland überhaupt de juiste plek is voor zware staalproductie. De elektriciteitsprijzen zijn hier hoog, terwijl duurzame alternatieven ergens anders in Europa goedkoper zijn. Ook wordt maar elf procent van het staal dat Tata produceert gebruikt in Nederland. "Problematiseer nou niet de sluiting van Tata, maar omarm het als een kans", zegt hij. Schellekens wijst erop dat het Tata-terrein "zo groot is als de gemeente Bussum". Volgens hem zou je er makkelijk "windmolens, een batterij en duizend woningen" op kunnen bouwen.