Van minister naar lobbyist: gaat daar een verbod op komen?

Wanneer bewindslieden na een carrière in Den Haag zoeken naar een nieuwe baan, komen ze meer dan eens bij een lobbyclub terecht. Denk aan de 'Uber Files' waar Neelie Kroes (VVD) in het geheim zou hebben gelobby'd voor Uber. Of aan Camiel Eurlings (CDA) die Minister van Verkeer en Waterstaat was tot 2010 en kort daarna directeur werd bij KLM.

En als laatste: Cora van Nieuwenhuizen (VVD). "Zij was Minister van Infrastructuur en Waterstaat en dit is misschien wel het meest pikante voorbeeld", zegt politiek redacteur Sandrine Thelosen. "Zij stopte in 2021 per direct met haar ministerschap omdat ze over ging stappen naar brancheorganisatie Energie Nederland." In haar functie zegt zijzelf zich nooit te hebben bemoeid met energievraagstukken, maar dat bleek iets anders te zitten.

Transparantie en integriteit

Nu is er naar aanleiding van al deze kwesties het wetsvoorstel 'Regels vervolgfuncties bewindspersonen' ontwikkeld. Morgen wordt erover gestemd. In het wetconcept is een lobbyverbod opgekomen. "Daarin staat dat er geen zakelijk contact mag zijn met het ministerie waar je voorheen bewindspersoon was of met ministeries waar je veel mee te maken had in jouw periode als bewindspersoon", legt Caelesta Braun, hoogleraar Openbaar Bestuur en Maatschappelijke Democratie, uit.

In het wetsvoorstel gaat het natuurlijk om transparantie en integriteit van bewindspersonen. Een manier omdat te verkrijgen is bijvoorbeeld om de agenda van een minister openbaar te maken. Braun twijfelt of dit het gewenste effect heeft.

Belangenverstrengeling voorkomen

"Je moet elke schijn van belangenverstrengeling willen voorkomen", zegt Braun. "Je hebt een publiek ambt uitgevoerd en daar komen verantwoordelijkheden bij. En als je overstapt naar een bepaalde sector, dan is het heel goed om daar een zorgvuldige afweging in te maken en dat inzichtelijk te maken. Het openbaar maken van je agenda is een aanpalend instrument, maar zal daar niet waterdicht voor helpen denk ik. Omdat je daar niet alles in openbaar hoeft te maken."

Als een minister de politieke carrière beëindigt en nog een paar werkende jaren voor zich heeft, wil die doorgaans verdergaan in het veld waar die kennis en kunde over heeft. "Wat het moeilijk maakt aan een publiek ambt, is dat jij kennis hebt van aankomende wetten en regelgeving en dat van het verleden. En dat neem je mee. En dat geeft een voordeel voor de organisatie waar je gaat werken", aldus Braun. "Daar zit heel erg dicht tegen elkaar: wat doe jij voor jouw eigen, persoonlijke belang? En, hoe voel jij de verantwoordelijkheid als voormalig publieke ambtsdrager?"

'Niet waterdicht'

Uiteindelijk gaat het erom of je als regering, "je controleerbaar wil opstellen en verantwoording wil afleggen over wat je doet. En in dit specifieke geval, wat je als voormalig bewindspersoon in een vervolgstap zet. Als je een publieke ambt aanvaardt, weet je wat dit de consequentie is als het afloopt", concludeert Braun. Een wet helpt belangenverstrengeling voorkomen, maar het is niet waterdicht.