Politie: Wet op de Lijkbezorging leidt tot te vroeg ruimen van onbekende doden

Dat stellen Carina van Leeuwen, forensisch rechercheur van het Amsterdamse coldcaseteam, en landelijk coördinator vermiste personen Izanne de Wit in de NPO Radio 1-podcast Het Onderzoeksbureau. Zij vinden dat de wet moet worden aangepast, waardoor niet de burgemeester maar de politie op de hoogte wordt gesteld als graven van onbekende doden geruimd dreigen te worden.

In Nederland liggen honderden onbekende doden begraven, het precieze aantal is niet bekend, omdat het niet centraal wordt geregistreerd. Onbekende doden zijn mensen die overleden zijn, maar waarbij niet duidelijk is geworden wie ze zijn. Ze worden begraven in een anoniem graf, hun uitvaart wordt betaald door de gemeente. Soms zijn ze slachtoffer van een misdrijf, soms is er sprake van zelfdoding of natuurlijk overlijden.

DNA-materiaal

Sinds 2010 is het verplicht om bij het aantreffen van een onbekende dode DNA-materiaal af te nemen. Als dat vervolgens wordt geüpload in de DNA-databank voor vermiste personen kan dat leiden tot een hit met een familielid, en dus identificatie. Voor 2010 was DNA-afname niet verplicht, forensisch rechercheur Carina van Leeuwen schat dat bij tweederde van de onbekende doden in Nederland geen DNA is afgenomen. "Dat betekent dat als we zo’n lichaam kwijtraken, omdat het graf wordt geruimd, we nooit meer DNA kunnen afnemen", zegt Van Leeuwen. "En dus zal de identiteit van die onbekende dode dan ook nooit bekend worden. Die is dan voor altijd verloren."

Onbekende doden liggen vaak begraven in graven waarvan de grafrechten op een gegeven moment kunnen verlopen, en het graf dus geruimd gaat worden. Volgens de Wet op de Lijkbezorging moet de beheerder van de begraafplaats in zo’n geval de burgemeester twee maanden voor de voorgenomen ruiming op de hoogte stellen.

"Burgemeesters moeten in de praktijk dan gaan uitzoeken wat de status van zo’n onbekende dode is", ziet coördinator vermiste personen Izanne de Wit. "Als ze dan uiteindelijk bij de politie uit komen, is het soms gewoon te laat, dan is het graf geruimd." Van Leeuwen: "Burgemeesters hebben geen dossier over onbekende doden, want de politie heeft alle informatie. Er staat iets in de wet wat niet uitvoerbaar is."

Graf zonder naam

Uit de vertrouwelijke masterthesis Graf zonder Naam, die Het Onderzoeksbureau heeft ingezien, blijkt na gesprekken met tien gespecialiseerde politiemensen, uitgevoerd door een student recherchekunde en analist bij de politie, dat de huidige wetgeving tot knelpunten leidt. Zo is de rol van burgemeesters geformuleerd als bevoegdheid en niet als plicht. Daarnaast is het onduidelijk wie er zorg draagt voor het identificatieproces. Daardoor kunnen er graven worden geruimd zonder dat alle beschikbare middelen zijn ingezet om onbekende doden een naam te geven.

Een oplossing zou kunnen zijn dat voorgenomen meldingen direct bij de politie worden gemeld, vinden De Wit en Van Leeuwen, die pleiten voor een aanpassing van de Wet op de Lijkbezorging. "We willen één loket waar de begraafplaats kan melden dat er graven zijn van onbekende doden", zegt Van Leeuwen. "Dan kan daarna de politie worden ingeschakeld, waardoor deze graven niet meer zomaar geruimd zullen worden."

Het Onderzoeksbureau

Het Onderzoeksbureau is een podcast van Omroep WNL, waarin journalisten Sandra van den Heuvel en Bram Endedijk elke twee weken duiken in een wereld van misdaad of misstanden.

De tweede aflevering over onbekende doden is te beluisteren via NPO Luister, de NPO Radio 1 website en app, of in je favoriete podcastapp.

Lees ook: Avondwinkels bewapenen zich na overval: 'Dit leidt tot escalatie'