Zo'n dertig procent van alle kunst is vals, ook in musea

Dure vervalsing

Een prachtig werk kopen van een bekende kunstenaar en er later pas achter komen dat het om een vervalsing gaat, dat overkwam Erna Plenter. Ze kocht een kunstwerk van Henri Matisse samen met haar man als herinnering aan hun eerste romantische vakantie in Frankrijk. "Ik heb het werk voor veel geld in een chique dure Amsterdamse kunsthandel gekocht", vertelt Erna. "We waren er hartstikke trots op." Erna en haar man Henk zochten een boek van de kunstenaar Matisse waar ook het werk in stond wat zij gekocht hadden, maar het was nergens te vinden.

Lange tijd groeide het vermoeden dat het werk mogelijk een vervalsing was. Ondertussen had Erna het al van de prominente plek in de woonkamer gehaald: "Het heeft nog jarenlang boven in de hal naast het toilet gehangen." Pas dertien jaar later werd duidelijk dat het om een vervalsing ging, omdat Henk een artikel in het Duitse blad Weltkunst tegenkwam. "Daar stond een heel verhaal in over ene Nederlander Geert Jan Jansen. Die was gearresteerd op een Frans kasteel, waar ze 1600 vervalsingen hadden gevonden."

Museum voor valse kunst

Na de arrestatie van Geert Jan Jansen besloot Weltkunst in kaart te brengen welke werken hij had vervalst. "Het was een waarschuwing voor mensen: koop dat niet", legt Erna uit. "We zaten naar die vervalsingen te kijken en wat stond daar tussen? Onze Matisse!" Ondanks de teleurstelling dat het werk geen echte Matisse was, bleef Erna niet bij de pakken neerzitten. "Een paar jaar later zei mijn man: 'Weet je wat? Ik wil een museum beginnen met alles wat we samen verzameld hebben.'"

Erna en haar man kochten het oude gemeentehuis van Vledder en veranderden het in een museum. "Dat museum hadden we ingericht met onze kunst, maar op zolder bleef een zooitje valse zooi over." Eerst vond Erna dat deze troep in de weg stond en wilde ze het wegdoen. Maar haar man had een ander idee: er was boven in het museum nog ruimte over. "We brengen het daaronder en dan kunnen we de mensen waarschuwen."

Misdaad

Veel van de kunst die wij bewonderen is helemaal niet echt, legt kunstdetective Arthur Brand uit. "Ongeveer dertig procent van alle kunst is vals. Ook in bekende musea loop je de kans valse kunst te bewonderen." Daarnaast zijn kunstvervalsers vaak geen standaardcriminelen, volgens Brand: "Wat je vaak ziet bij kunstvervalsers is dat het intellectuelen uit goede families zijn. En dat moet ook wel, want als jij een vervalsing maakt moet je hem nog wel kunnen slijten." Brand legt uit dat deze mensen de taal van de kunstwereld spreken. "Vaak worden deze figuren ook een soort volkshelden. Dat is onterecht, want het blijft een misdaad", vertelt Brand.

Benieuwd naar het hele verhaal over meestervervalser Geert Jan Jansen? Hoor je graag nog meer over het museum van Erna Plenter en haar man Henk? Of wil je weten hoe kunstenaar Evert Mol meewerkte aan het maken van zijn eigen vervalsingen? Beluister dan nu de nieuwste aflevering van Het Misdaadbureau op Spotify of in de NPO Luister-app.