De norm

Dat laatste vooral is van een ongekende botheid en verdient een meer dan kritische blik. Al die mensen, bestuursleden, direct betrokkenen, van welke signatuur dan ook, die fluitend verdergingen in hun leven en die dus wel ongeveer of helemaal wisten wat er gebeurde in de turntrainingszalen dienen zich niet alleen rot te schamen, maar dienen ook, op enigerlei wijze een openlijke pandoering te krijgen.

Wie waren al die mensen die, terwijl ze met de borst vooruit stoer liepen te wezen dat de turnsport toch zoveel goede elementen in onze nationale topsport had opgeleverd, zwegen als het graf; die de andere kant opkeken, die een buitengemeen twijfelachtige rol speelden in datgene dat ze deden en die de doofpot bij voortduring opzochten.

Om dan met schoon gewassen handen nog maar weer eens een paar jaar te gaan besturen, te gaan trainen, de zaak medisch of journalistiek te volgen en dat blij op hun conto bij te schrijven.

De vier muren

Wat er zich de afgelopen decennia in die turncentra tussen vier muren afspeelde bleef daar over het algemeen ook hangen. De doofpotcultuur daar, alsmede die van de bestuursleden die werkelijk inzicht hadden van wat er gebeurde, was een mechanisme waarmee velen wegkwamen.

Niet zien, betekende dat het niet bestond en als de betrokkenen dan toch te weten kwamen wat er werkelijk gebeurde, dan was 'zwijgen als het graf' het beste redmiddel om zelf niet op de brandstapel uit te komen.

'Niet gewoon de norm'

Het was, een klein jaar geleden, de bepaald niet in de turnsport ingevoerde freelance journalist Sander Schimmelpenninck die, als presentator van Op1, een duidelijk gerichte vraag stelde aan turnbobo Marieke van der Plas. Als goed journalist dacht hij na en legde de volgende vraag voor de turnmevrouw neer: "Is de manier waarop er gewerkt werd de afgelopen jaren niet gewoon de norm?"

Daar kwam, helaas, helaas, geen antwoord op, want het programma moest verder kabbelen en het turnonderwerp was nu wel genoeg behandeld; het was tijd voor een ander onderwerp, waarschijnlijk nog iets luchtigs, ik kan het me niet meer herinneren.

Zonde

Ik weet nog wel dat ik, zittend in de stille kamer naar het beeld schreeuwde: "Ga door Sander, dit is precies de vraag die gesteld moet worden, ga door!"

Het kwam er niet van.

O zo zonde, o zo onbekwaam verder behandeld door diegene die de journalistieke eindverantwoording daar in die studio had.

Hij, die slimme, jonge vent die waarschijnlijk niet al te veel met turnen ophad, maar gewoon goed nadacht en daarom dus ook de enige juiste vraag stelde die gesteld moest worden, haakte later af als vragensteller bij dat programma. Hij had gelijk.

Ik ken nog een journalist die zich met deze materie bezighield: de voor het Haarlems Dagblad werkende Marco Knippen, een man die deze hele geschiedenis uitploos en daar in heldere taal over berichtte. Ik acht hem daar zeer om; hij zwom tegen een misschien wel sterke tegenstroom op, maar bleef volharden, ook geholpen door Fabian van der Pol die over dezelfde materie schreef voor NRC. Ook hij zette door.

Wat beiden ook opschreven, hoe duidelijk het beeld van misstanden ook naar voren kwam, vanuit de Turnfederatie bleef, zoals al jaren het geval was, een vrieswind van ontkenning waaien.

Knetterende stiltes

Pas na het overhandigen van het rapport Ongelijke leggers van Marjan Olfers en Anton van Wijk bleek de voorzitter van de KNGU, Monique Kempff in staat te stellen dat zij alle aanbevelingen gaat omarmen. Nu zij en alle andere turnbobo’s werkelijk met de rug tegen de muur kwamen te staan, brak een uitgebreid en goed gedocumenteerd rapport de stilte van mensen die nooit stil hadden mogen blijven, ook al wisten ze waarschijnlijk niet tot in detail wat er allemaal in hun sport gebeurde.

Deden ze dat wel, wisten ze werkelijk van de hoed en de rand, maar was de doofpot hun beste verdedigingsmiddel dan is het helemaal schande dat het nu, anno 2021 pas voor eeuwig en altijd naar boven is gebracht. Alle bestuursleden, hoe goed en prachtig ze hun werk deden, mogen zich diep, diep schamen voor de knetterende stiltes die door de jaren heen uit hun geledingen naar boven kwamen.

Dat waren mensen, Nederlandse burgers, die bestuurder werden uit wellicht wel roeping, die turnen een mooie sport vonden, die graag of helemaal niet op de voorgrond wilden treden, maar die allen, in de decennia dat dit alles speelde, op raadselachtige wijze wisten te zwijgen.

Soms stonden oplettende journalisten op, maar hun 'cris de coeur' werden heel even aangehoord en verder snel vergeten. Een mooie uitgave van het sportblad Helden opende even wat ogen, een boek van de turnsters Stasja Köhler en Simone Heitinga (De Onvrije Oefening) passeerde als een lastige oprisping, interviews met vele, vele turnsters waren voor de sportleiders geen aanleiding om eens flink aan zelfonderzoek te gaan doen en Sander Schimmelpenninck stelde die ene, juiste vraag: was het werk van die turncoaches op de manier waarop zij het deden niet 'de norm'?

Zwijgen

En waar kwam die norm dan vandaan? Ja, uit het buitenland, uit Oostbloklanden (altijd een veilige vluchtheuvel als je in algemeenheden wilt treden) en die coaches uit die landen waren ook al decennia op deze manier bezig en ze waren o zo succesvol… kijk maar naar Roemenië, naar de DDR, naar de Russen…

Oostbloktrainers hevelden hun werkzaamheden moeiteloos over naar de turnwereld in de USA (waar ze goed betaald werden en een heldenstatus kregen) of West Europa totdat in de VS ook een serie aan misstanden opgerakeld werd en smeerlappen en machtswellustelingen betrapt werden en opgeborgen werden achter tralies.

Dat alles gebeurde in de achter ons liggende jaren en had wellicht voor de Nederlandse turnbazen een vingerwijzing dienen te zijn op te gaan treden.

Maar neen, zwijgend ontkennen of ontkennend zwijgen was steeds het antwoord.

Jammer.

Nu gaat de turnbond diep door het stof, iets dat veel en veel eerder had moeten gebeuren.

Al die bestuursleden, trainers, begeleiders en omstanders in de eerste cirkel van de turnmeisjes hadden moeten opstaan. Mensen die het gospel van het Nederlandse turnen trots en later jubelend naar buiten brachten, hadden dit bestaan ook al jaren geleden kunnen oprakelen en hadden aan de bel moeten trekken. Zij allen wisten precies wat de norm was.

En binnen die norm was zwijgen en ontkennen de basis van goed gedrag.

Eindelijk

De turnsters stonden decennia in de kou en kregen nu pas, in 2021, eindelijk hun gelijk.

Marco Knippen begon zijn veldtocht tegen de misstanden al meer dan twintig jaar geleden, als een jonge, enthousiaste journalist van nog geen dertig jaar oud. Als vijftiger maakt hij het mee dat voorzitter Kempff nu diep door het stof gaat.

Eindelijk, ja eindelijk, anders kan ik het niet.

Er gaat nu gekeken worden hoe al die meiden, die nu gebrandmerkte vrouwen zijn, gecompenseerd kunnen worden. M.a.w. kunnen we hen een bedrag(je) toestoppen om het een beetje goed te maken. Het klinkt zo afgekloven ordinair.

Is het goed te maken? Geld als een kleine warmtepleister?

Eergisteren hoorde ik oud-topturnster Verona van der Leur een beetje weemoedig zeggen:

"Daar gaan we dan maar weer, daar komen die verhalen weer die wij al vele jaren geleden naar boven haalden, maar toen werd er niets mee gedaan."

Op de site van het KNGU staat te lezen: "Alle gymsporters hebben één ding gemeen: iedereen verlegt zijn grenzen en heeft daar een flinke dosis lef voor nodig."

Ja, ja.

Ik eindig met een citaat van Marco Knippen. Hij schreef eergisteren in zijn krant: "Bij ex-sporters waren- zo stelt het (thans) uitgekomen rapport vast- vernederen, beledigen, uitschelden, schreeuwen, intimideren, manipuleren, chanteren, (be)dreigen, isoleren en controleren veel voorkomend."

"Fysieke mishandeling werd niet geschuwd, terwijl seksueel misbruik zich sporadisch voordeed. Gewichtsproblematiek en het negeren van blessures speelden eveneens een bepalende rol." Einde citaat.

Je zult maar, in al die jaren, turntrainer zijn geweest… Turnbestuurder, turnverzorger of verzorgster, turnarts, turncoach, turnverslaggever, turningewijde…

Je zult, als liefderijke ouder(s), je kind maar nietsvermoedend op turnen hebben laten gaan in de achter ons liggende decennia. Lees bovenstaande alinea nogmaals rustig na en probeer je er iets bij voor te stellen. Jonge grietjes die een mooie salto konden draaien, waren overgeleverd aan een slag mensen dat via 'de norm' werkte.

De norm om tot een topsportkoninginnetje te komen. Ter meerdere glorie van…?

Zeg het maar. Van wie? Of van wat?

Het is werkelijk om van te gruwelen.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.