De waarheid staat onder druk, ook in de wetenschap

Wetenschappers hebben hier geen streepje voor. Max Weber leerde ons immers dat de stap van de bestudering van het zijn naar hoe het zou moeten zijn de wetenschap overvraagt. Wetenschap is goed in het beschrijven en verklaren van de werkelijkheid maar kan geen wetenschappelijke onderbouwing geven van hoe de wereld eruit zou moeten zien.

Met het schone is iets dergelijks aan de hand. Ik ben de mening toegedaan dat wij van Bach meer kunnen leren dan van heavy metal en ik zou daar geleerde historische en musicologische argumenten voor kunnen aandragen maar de kans dat ik daarmee de liefhebbers van heavy metal overtuig is nihil. Over smaak valt nu eenmaal niet te twisten.

Bij het ware oftewel de waarheid ligt dit anders. Dit is het terrein van de wetenschappelijke experts. Zij kunnen ons uitleggen dat niet iedere zienswijze even waar is. Dit is de wereld waar feiten zouden moeten regeren.

Deze wereld staat echter onder druk. Zowel van binnen als van buiten. Binnen de wetenschap opereren immers ook sociaal constructivisten. Zij betogen dat elke waarheid een sociale constructie is. Zij plaatsen de ene waarheid tegenover de andere en ontzeggen zichzelf het recht om te kiezen. Anything goes.

Van buiten staat de wetenschap ook onder druk. Kees Kraaijeveld van de Argumenten Fabriek legt in een mooi stuk in de Volkskrant uit dat de waarheid het af moet leggen als andere waarden zoals vrijheid, gelijkheid en broederschap in het geding komen. Indien immers de ene waarheid minder waar blijkt te zijn dan de andere zijn de vertegenwoordigers van die waarheidsaanspraken niet meer gelijk en daar houden wij niet van. In onze democratie telt immers elke stem.

Wantrouwen

Geen wonder dat in dit klimaat populisme en feitenvrijheid floreren. Experts worden niet meer vertrouwd. Referenda worden hartstochtelijk omarmd als een oplossing voor al onze problemen.

Ook in de wetenschappelijke arena is het soms lastig om een open gesprek te voeren. Onlangs promoveerde Machteld Zee in Leiden. Zij betoogde in een interview in het AD dat wetenschappers, journalisten en politici zich vaak onthouden van kritiek op de islam. De wetenschappers reageerden fel. Martijn Dekker, antropoloog aan de UVA, maakte het wel heel bont: "Iedereen die een wetenschappelijke onderbouwing van xenofobie zoekt kan in Leiden terecht bij Paul Cliteur en Afshin Ellian."

Die uitspraak stemt droef. Zodra iemand xenofobie wordt verweten is immers elke discussie dood. Het is niets minder dan een poging om iemand monddood te maken en daarom een academicus onwaardig.

Sommige antropologen aan de UVA zijn kennelijk vergeten dat religiekritiek een volstandige academische discipline is. Het christendom is vanaf de 19e eeuw op talloze academische pijnbanken gelegd. Antropologen doen niets anders als zij het condoomverbod van de Katholieke Kerk aan de kaak stellen.

Waarom is er wel veel onderzoek gedaan naar de historiciteit van Jezus en nauwelijks naar die van de profeet? Het antwoord is veelzeggend, onderzoekers die dat onderwerp bestuderen hebben reden om voor hun leven te vrezen.

Waarom mogen filosofen de seculiere rechtsorde niet met hand en tand verdedigen? De positie van vrouwen, waar antropologen zich toch vaak druk over maken, lijkt mij sterker bij onze rechtsbanken dan bij de shariaversie.

Kraaijeveld heeft gelijk. Gelijkheid, vrijheid en broederschap hebben de waarheid overwoekerd.

Arend Jan Boekestijn is docent Internationale Betrekkingen en commentator bij Dit is de Dag