Beter Onderwijs Nederland luidt noodklok: staat van onderwijs 'ronduit slecht en zeer zorgwekkend'

De slechte staat van het onderwijs is volgens Verbrugge het gevolg van "aantoonbaar falend beleid, jaren achtereen." Hij wijst op de toenemende laaggeletterdheid. "In 2000 was het aantal functioneel analfabeten - mensen die niet in staat zijn een krant te lezen - één op de tien. In 2006 was dat één op de zeven, en daar maakten wij ons als Beter Onderwijs Nederland al grote zorgen over."

Die zorgen leidden destijds tot media-aandacht en volgens Verbrugge tot verbetering, maar dat effect was van korte duur. "Na 2010 zie je een enorme keldering. In 2019 was het één op de vier en in 2022 zelfs één op de drie."

'Eén op de drie kan geen krant lezen'

Hoewel migratie een rol speelt – "mensen met een migratieachtergrond zijn oververtegenwoordigd" – benadrukt Verbrugge dat het probleem veel breder is. "Het gaat niet om nieuwkomers, maar over de hele populatie vijftienjarige Nederlandse leerlingen. Eén op de drie kan geen krant lezen en kan dus ook zijn of haar studieboek nauwelijks begrijpen."

Ook de kwaliteit van leraren laat te wensen over, mede door dalende eisen op de Pabo. Dit leidt ertoe dat scholen "geen verantwoorde didactieken toepassen en werken met kindervolgsystemen, waarbij kinderen niet meer worden teruggezet."

Hierdoor ontbreekt een duidelijk eindniveau per groep en lopen kinderen met een taalachterstand het hele programma door. Het resultaat is volgens hem dramatisch. "Ze gaan op hun twaalfde naar het voortgezet onderwijs met een taalniveau van een zevenjarige. Ze kunnen niet meekomen."

Vooral het beroepsonderwijs gaat achteruit, constateert Verbrugge. "Veel jongeren eindigen als pizzakoerier of in vergelijkbare banen. Dat klinkt misschien oneerbiedig, maar wij pleiten juist voor ambachtelijk onderwijs en kwalitatief goede techniekopleidingen. Helaas is dat nu nauwelijks aan de orde. Het onderwijs heeft op alle fronten zwaar te lijden."

Meer geld niet de oplossing

Meer geld helpt niet, zegt hij. "Ironisch genoeg stopt men tegenwoordig veel meer geld in het onderwijs dan in 2000. Toen was dat 20 tot 21 miljard euro, nu bijna 55 miljard. Gecorrigeerd voor inflatie is dat een stijging van 54 procent." Ook het aantal docenten nam toe, mede door hogere salarissen. "Er werken nu 70.000 mensen meer dan in 2010, terwijl het leerlingenaantal in het primair en voortgezet onderwijs juist met 180.000 daalde. Minder leerlingen, meer mensen, meer geld, maar slechtere resultaten."

Volgens Verbrugge, schrijver van het boek De gezagscrisis, is de afnemende rust in de klas een belangrijke oorzaak van de dalende prestaties. "Er is een gezagscrisis. Leerlingen werken veel meer in groepjes, zonder een gemeenschappelijk leertraject. De klas is onrustiger, er zijn concentratieproblemen en de invloed van smartphones maakt het er niet beter op."

'Schoolcultuur en gemeenschappelijke normen'

Hij pleit voor een terugkeer naar de verheffingsgedachte van de twintigste eeuw. "Dat gebeurde niet door iedereen als slachtoffer te beschouwen, maar door ook op te voeden." Een sterk schoolbestuur is daarbij essentieel. "Een leraar in z’n eentje redt het niet. Hij moet onderdeel zijn van een schoolcultuur met gemeenschappelijke normen."

Die leraren zijn volgens hem "het spoor bijster", mede door gebrekkige opleidingen in ordehandhaving en didactiek. "We huren vervolgens talloze bedrijven in voor adviezen. Er is een wildgroei aan consultants en bijlesbedrijven. Als ik de aantallen vertel, geloof je het niet. We hebben op dit moment in het onderwijs ongeveer 600.000 mensen werkzaam, in 2010 waren dat 530.000. Op dit moment werken er 61.000 consultants in de klas."

"We hebben ook 40.000 onderwijsbedrijfjes, die bijles verzorgen. Dat heeft tot gevolg dat Achmed en Kimberley veel minder goed onderwijs krijgen dan Hendrik-Jan, omdat de ouders niet in staat zijn om het te betalen of omdat ze geen interesse hebben."

Financieringsstelsel hervormen

Verbrugge roept de politiek op het financieringsstelsel volledig te hervormen. Nu krijgen scholen geld op basis van leerlingenaantallen. "Dat stimuleert kwantiteit boven kwaliteit. De instroomeisen worden verlaagd en het eindniveau wordt niet meer bewaakt." Ook de inspectie schiet tekort, vindt hij. "Zeker in het mbo, hbo en aan universiteiten is het niveau aan de bovenkant gedaald, waardoor ook leraren in opleiding onder de maat zijn."

Zijn oproep is duidelijk. "Zorg voor een ander bekostigingssysteem waarbij de overheid weet waar het geld naartoe gaat. Breng de vakdocent terug, stel nieuwe kwaliteitsstandaarden vast en laat de inspectie die handhaven."