Peter Kee en de onverbetelijke optimist Van Der Staaij

Het zou tien jaar geleden uitgesloten zijn geweest. Zijn voorganger Bas van der Vlies zou er nooit zijn gaan zitten, want zoals hij die ene keer zei, toen ik hem eindelijk een keer naar de studio van Pauw en Witteman had gekregen: “het kwade komt via bepaalde televisieprogramma’s de huiskamer in.” En daarbij doelde hij zeker ook op talkshows. Overigens blijft dat gesprek van Jeroen en Paul met de steile Van der Vlies die zich niets laat aanleunen, mooi om nog eens terug te zien.

Van der Staaij, al sinds 1998 Tweede Kamerlid voor de SGP, heeft in 2010 een bijzonder moeilijke taak om de schoenen van Bas van der Vlies te vullen bij het vertrek van dit ‘staatsrechtelijk geweten van het parlement’.

De wind waait nu anders. Kees van der Staaij komt graag langs bij praatprogramma’s: Pauw, Jinek, RTL Late Night, en zelfs De Wereld Draait Door. Van der Staaij is er bepaald niet vies van. Zijn woordvoerder heeft korte lijntjes met de redacties. Ik sta er niet gek van te kijken als de SGP-leider bij ons in de aanbieding wordt gedaan, omdat hij een nieuwtje heeft, zoals toen hij ten strijde trok tegen overspel-websites als Second Love.

Zo ging dat dus ook deze week. Op Valentijnsdag werd menig krantenlezer door Doctor Love Kees van der Staaij verrast met een paginagrote liefdesadvertentie.

“Kies elkaar”, staat erboven: “vandaag zou ik tegen je willen zeggen: investeer in je relatie (...) verras je geliefde. Niet alleen met een bos bloemen, maar ook door een keer de stofzuiger te pakken terwijl je daar een hekel aan hebt.”
Zo’n advertentie trekt de aandacht en levert gegarandeerd een plekje op bij een talkshow. Heel gehaaid van de kleine SGP die in campagnetijd door de media vooral wordt overgeslagen. Zit je lijsttrekker toch mooi in de spotlights.

Wat heeft de Staatkundig Gereformeerde Partij te winnen bij zulke tv-optredens? Een aanzienlijk deel van de achterban heeft niet eens een tv in huis. Maar voor conservatieve burgers die fatsoen hoog in het vaandel hebben, kan de SGP een interessante optie zijn. De partij staat niet voor niets al een tijd op winst in de peilingen. En Van der Staaij houdt zich op tv manmoedig staande. De eerste keer dat hij te gast is bij DWDD gaat het over billboards langs de snelweg als antwoord op overspel-website. Aan tafel zitten ook vaste gasten Prem en Marc-Marie Huijbregts die hem op alle mogelijke manieren belachelijk maken; het lijkt de SGP-leider niet te deren. Hij blijft stoïcijns bij zijn punt over huwelijkse trouw.

Van der Staaij is wel vergeleken met een Pietje Bell in de politiek. Zijn guitige uitstraling is hij als langstzittende Kamerlid nooit kwijtgeraakt. Hij is een onverbeterlijke optimist, hij is scherp en gevat. Eigenschappen die haaks lijken te staan op de conservatieve principes van de Staatkundig Gereformeerde Partij, waar hij pal voor staat. Ook al kan dat stemmen kosten. Abortus en euthanasie zijn uit den boze. Het christendom slaat de partij hoger aan dan de islam. Het huwelijk tussen man en vrouw is volgens de SGP iets exclusiefs. Een enkele vrouw zit inmiddels voor de SGP in de gemeenteraad, maar op landelijke kandidatenlijst staan traditiegetrouw alleen mannenbroeders.

De partij is wel een beetje opgeschoven onder Van der Staaijs leiderschap. Er was een maand geleden voor het eerst in de geschiedenis van de SGP een heus verkiezingscongres. Daar gingen de leden akkoord met een modernisering van het partijprogramma: afschaffing van het homohuwelijk werd geschrapt, net als het aloude SGP-pleidooi voor herinvoering van de doodstraf. De meest orthodoxe partij van het land is al met al progressiever geworden. Kijk je naar de positie van de partij in het politieke landschap, dan zijn partijen als PVV, VNL en zelfs VVD en het CDA inmiddels conservatiever wat betreft niet-economische thema’s.

Bron: Kieskompas/André Krouwel/ Trouw

Politieke koehandel

Van der Staaij kan dan vasthouden aan zijn gereformeerde principes, hij is ook een pragmaticus. Kabinet Rutte I, bestaande uit VVD en CDA en gedoogpartner PVV, heeft in de Eerste Kamer geen meerderheid, en klopt vaak bij de SGP aan om wetgeving aangenomen te krijgen. De SGP is volgens premier Rutte “een leuke partij met leuke mensen”. Van der Staaij ontkent steeds dat hij een speciale band met Mark Rutte heeft. Maar wisselgeld is er zeker. Grote gezinnen worden bijvoorbeeld een beetje ontzien bij de stevige bezuinigingen die het kabinet doorvoert.

In 2012 wordt Van der Staaij betrapt als hij bij de premier in de auto stapt. Hij hoopt dat ongezien te doen, maar wordt toch gespot. ‘Van der Staaij op de achterbank bij Rutte’ gaat als een lopend vuurtje. Het is de smoking gun: die twee zijn toch dikke mik met elkaar. Rutte hoopt dat de SGP de wankele VVD-CDA-PVV-gedoogconstructie kan steunen. Na het vertrek van PVV’er Hero Brinkman komt deze coalitie een zetel te kort in de Tweede Kamer. Achteraf ontkennen beiden dat er is “onderhandeld”. Van der Staaij houdt het erop dat hij werd bijgepraat over de onderhandelingen in het Catshuis waar een bezuinigingsoperatie van tussen de 10 en 16 miljard moest worden geregeld.

Zo gaat het wel vaker de afgelopen jaren. Ook voor het tweede kabinet Rutte is de SGP bij tijd en wijlen onmisbaar. Samen met D66 en ChristenUnie vormt de partij tijdens de eerste helft van de kabinetsperiode “de meest geliefde oppositie” (dixit Jeroen Dijsselbloem, minister van Financiën). Het constructieve trio verschaft noodzakelijke meerderheden in de senaat en zorgt ervoor dat de coalitie grote plannen kan doorvoeren. Van Der Staaij weet dat zijn partij hiermee een risico loopt: “als het verkeerd uitpakt, dan kun je ook de schuld krijgen.” Maar hij weet ook: de SGP is nog nooit zo relevant geweest op het Binnenhof.

Peter Kee is politiek commentator bij De Nieuws BV op NPO Radio 1 en politiek redacteur bij Pauw.

De hele aflevering met daarin ook de reactie van Kees van der Staaij luister je hier terug. Hier gaat de SGP-leider ook in op de mogelijke deelname aan een kabinet na de aanstaande verkiezingen en gaat het ook over de offers die hij bereid is daarvoor te maken.