Column: Macht

Het Binnenhof is een unieke omgeving. Wie er niet gewerkt heeft, kan zich moeilijk voorstellen waarom de realiteit in dat gebouw nou zo wezenlijk anders is dan in de rest van de wereld. Vaak wordt de kaasstolp gebruikt als metafoor, maar eigenlijk is het meer een kruising tussen een apenrots en een Big Brother-huis. Deuren hebben letterlijk geen sloten en ruzies blijven zelden binnenskamers. En het is ook volslagen geaccepteerd om net zo lang te wachten tot iemand naar binnen of naar buiten komt. “We hebben weer een deur!” wordt dan triomfantelijk geroepen.

Schaakpartij

Dat betekent dus dat crises nooit zomaar weggaan en dat ‘geen commentaar’ nooit het antwoord is. Dus moet je een crisis managen. En we zitten nu middenin het schaakspel tussen de VVD en Kim van Keken en Eric Smit van Follow the Money (FTM). En beide kampen kennen de regels en de choreografie. In een schaakverslag zou het er zo uitzien:

1. D2-D4 (!) FTM opent aanvallend met een dossier over Henry Keizer. E7-E6 (?) De VVD trekt zich terug en beperkt de manoeuvreerruimte. 2. E2-E4 FTM publiceert over het verleden van Keizer en komt erachter dat hij vroeger gewoon Hennie heette. D7-D5 De VVD opent de tegenaanval en belegt een persgesprek, maar ‘vergeet’ hierbij FTM uit te nodigen. 3. LF1-B5+ FTM maakt maximaal gebruik van de slachtofferrol en versterkt de onderlinge solidariteit bij journalisten. PB8-C6 VVD countert redelijk makkelijk met een feitenrelaas van 32 pagina’s dat niemand vooraf heeft kunnen lezen.

Enzovoort. We zijn inmiddels in de middenfase van de partij beland, en vooral de VVD heeft stappen achteruit moeten zetten. En het is duidelijk dat FTM een paar kwaliteiten voorstaat. Maar dit is nog niet over, want een onderbelicht fenomeen is hoeveel pure, rauwe macht de VVD heeft in Den Haag. Niet voor niets komt de grootste druk van buiten. Smit, van Keken, columniste Sheila Sitalsing, allemaal lopen ze niet dagelijks in Den Haag rond op dit moment. De vaste politieke volgers zijn veel voorzichtiger. Want zij weten wie de koning van de apenrots is, daar in dat Big Brotherhuis.

VVD

Want dat is volgens mij het echte verhaal van deze crisis. De VVD heeft er een handje van om lang te proberen het eigen oneerlijk handelen te verdedigen. Of het nu over het machtsmisbruik van Jos van Rey ging, of het criminele gedrag van Ton Hooijmaaijers, of recentelijk het bonnetje van Teeven. Nooit was het eens de VVD zelf die zei: we grijpen in. De druk moest altijd van buiten komen. Maar wat mij opvalt, is dat er dan richting de VVD niet echt hard wordt doorgebeten.

Dat komt omdat de VVD machtig is. Machtiger nog dan de huidige 33 zetels doen vermoeden. Het is een interessant fenomeen. Waarom durfde geen van de partijen het in de laatste Kamerweek voor de verkiezingen aan om het bewijs dat de politiek assistent van Mark Rutte wist hoe het zat in de zaak-Teeven te gebruiken voor een nieuw debat over de positie van de premier? Niet alleen was dat logisch geweest voor iedereen die de zaak volgde, het was ook een gevoelige tik geweest in de verkiezingsstrijd.

Mijn antwoord: macht. Voor de verkiezingen degene zijn die de topbaas naar de kroon steekt, kon na de verkiezingen leiden tot buiten een kabinet vallen. Niemand heeft het gedurfd. Ook nu, nu voor de zoveelste keer de achilleshiel van de grootste partij van Nederland opspeelt, het verschil tussen de moraal waar ze voor staan, en de moraal waar ze naar handelen, staan politici én Haagse journalisten nog niet in de rij om de ultieme conclusie te trekken.

De VVD heeft genoeg informele macht over om zelf het tempo van deze crisis te bepalen. Het gaat er van afhangen hoe goed Van Keken en Smit schaken, en hoeveel extra stukken ze nog op het bord gaan zetten. Maar Rutte is gewaarschuwd, de apenrots is ook onverbiddelijk. Als het alfamannetje te oud wordt, wordt hij zomaar ineens zonder waarschuwing uitgedaagd en verdreven door de New Kid on the Block. De vraag is alleen, wie is dat en wanneer durft hij of zij toe te slaan?

Jurjen van den Bergh is politiek commentator voor De Nieuws BV.