Bestaat de menselijke maat?

Den Haag is allergisch voor excessen. Klaplopers mogen niet wegkomen met misbruik van gemeenschapsgeld en dus moest de belastingdienst fraude keihard aanpakken. Deze week presenteerde de Commissie Donner de schaduwkant: honderden gezinnen bleken gedupeerd, omdat ze ten onrechte voor fraudeur werden aangezien.

Wantrouwen naar de burger

De Nationale Ombudsman waarschuwt er al tijden voor. Woensdag – een dag voor de commissie Donner met haar bevindingen kwam – sprak hij een lezing uit in perscentrum Nieuwspoort. Burgers raken in de knel, vertelde hij, vanwege ‘controles die per se plaats moeten vinden vanuit wantrouwen naar de burger’.

Die boodschap lijkt aangekomen bij de politiek. In het voorjaar kondigde de regering een groots onderzoek aan naar de dienstverlening van het UWV, de Belastingdienst, DUO en de SVB. Na Prinsjesdag stemde zelfs de hele Tweede Kamer in met een parlementair onderzoek naar het ‘verlies van de menselijke maat’ bij zulke uitvoeringsorganisaties.

Mal of maat?

Dat de politiek die ‘menselijke maat’ omarmt bleek ook op Prinsjesdag. ‘Vaak voeren we discussies aan de hand van cijfers. Maar de levens van ruim 17 miljoen individuele Nederlanders passen niet in een mal,’ zei de Koning plechtig in de troonrede. ‘Geen enkel leven voegt zich naar de mediaan van een statistisch model.’

Woensdag, op een steenworp afstand van de Nationale Ombudsman, hield ook de belangrijkste rekenmeester van het land in de Oude Zaal van de Tweede Kamer een toespraak. Scheidend CPB-directeur Laura van Geest benadrukte - net als de Koning - dat achter ´macrocijfers over langere perioden, de individuele ervaring schuil gaat´.

Het eerlijke verhaal

Maar Van Geest vertelde er nog iets bij. Politici moeten volgens haar ook eerlijk zijn over de negatieve gevolgen van de keuzes die ze maken. Zo is de idee dat de klimaattransitie beter is voor de economie, is een ‘droom die waarschijnlijk niet gaat uitkomen.’ Er zullen dus ook mensen worden 'geraakt'. Volgens Donner kunnen regels niet iedere fout altijd voorkomen.

Het is die worsteling met perfectionisme die Den Haag opbreekt bij het zoeken naar de menselijke maat. Op zoek naar draagvlak en schuw voor slechte pers, ontwijken politici te vaak de negatieve gevolgen van hun keuzes. Maar wie alle fraudeurs altijd wil straffen, creëert een systeem waarbij ook onschuldigen geraakt zullen worden en andersom. En vergroening zonder pijn? Dat kan ook niet.

Het menselijk tekort

Als de politiek niet vooraf eerlijk is, is het risico groot dat iedereen later alsnog schrikt. Dan blijkt een grote veestapel tóch te botsen met stikstofregels, dan blijkt vergroening tóch ten koste te gaan van economische groei en dan blijken onschuldige mensen tóch gepakt te worden door een hard beleid van zero tolerance.

Als de politiek dus echt oog wil hebben voor de noden van haar burgers, verder wil kijken dan de 'mediaan van een statistisch model', dan moet zij beginnen met de erkenning dat zij zelf niet álles kan, maar imperfect, menselijk is. Zo is de perfecte maat het streven naar de menselijke staat. Alleen wel een mens dat eerlijk is over wat kan en niet.

Joost Bekendam is politiek redacteur bij De Nieuws BV en vervangt deze week David van der Wilde.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.