Religie in de politiek, moet kunnen

En hoewel het op Twitter, Facebook en zelfs NPO Radio 1 verontrustend vaak ging over de lengte van de broekspijpen van de koning, en de vraag of de koningin de treden naar de Ridderzaal goed zou kunnen nemen met haar torenhoge hakken, was het testament van Rutte II toch in vele opzichten interessant. Veel goed nieuws, we krijgen er wat bij, er is zelfs ruimte voor loonsverhoging, lijkt ‘t. En dat allemaal net voor de verkiezingen. Je gaat bijna in de goddelijke voorzienigheid geloven.

Eén onderdeel in de Troonrede bezorgde me enig gekriebel. Niet vanwege de inhoud, maar vanwege ’s konings ghost writer, premier Rutte. Het gaat om deze passage: "In Nederland is lang gestreden voor een aantal democratische waarden, waaronder de scheiding van kerk en staat, de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst."

Op zich niets mis met deze tekst, hoogstens een beetje obligaat. Maar ja, dat is ook een beetje het genre, zullen we maar zeggen. Ik bleef haken bij de frase ‘scheiding tussen kerk en staat’. En nee, dan bedoel ik niet dat ik Nederland wil verbouwen tot een filiaal van het Vaticaan. Maar als liberale politici van bijvoorbeeld VVD-huize met deze scheiding schermen, denken ze die meestal maar één kant op.

We weten allemaal dat Rutte het niet zo op heeft met religie die zijn mond open doet in het publieke domein. Religie, zo zei hij in Trouw in 2008, "is iets van jou achter de voordeur". En zo wordt de scheiding van kerk en staat maar al te graag uitgelegd als een grondwettelijk verbod (waar de scheiding niet in staat) op religieuze uitingen in het publieke domein, een soort Nederlandse versie van de Franse Laïcité gedachte. En zo verdwijnen de hoofddoekjes, keppeltjes en kruisjes van moslims, joden en christenen langzaam maar zeker uit het straatbeeld.

Het is verontrustend te beseffen dat dergelijke thematiek in de Troonrede is ingegeven door angst voor de radicale islam. Dat was al eerder het geval. Denk aan de HJ Schoo-lezing van minister Schippers (ook VVD), die duidelijk maakte dat zij weer inziet wat voor een ‘gevaar’ religie is door de opkomst van het salafisme. Het is een patroon bij veel politici. Ze menen (vaak terecht) een probleem te zien onder het islamitische gedeelte van onze samenleving. Maar om te voorkomen dat ze beschuldigd worden van religieuze partijdigheid, scheren zij alle gelovigen maar over één kam. Denk aan de discussie over het thuisonderwijs in Rotterdam enkele maanden geleden. Enerzijds begrijpelijk, want voor de overheid zijn alle religies gelijk. Anderzijds zorgwekkend, omdat op die manier de vele goeden onder de enkele slechten moeten lijden.

Oorspronkelijk werkt het idee van de scheiding van kerk en staat twee kanten op. De overheidsdienaren bemoeien zich niet met de kerk en de dienaren van de kerk bemoeien zich niet met de staat. Dit betekent echter niet een scheiding tussen religie en politiek. Het bestaan van CU en SGP bevestigt dit overigens.

Weggejaagd

Christenen hebben zich wellicht sinds de jaren 80 van de vorige eeuw ook te veel van het publieke domein laten afjagen. Voor radio en televisie, voor politiek en vakbond hebben ze hun kruizen afgelegd om mee te kunnen blijven doen, om mee te mogen blijven doen met de steeds meer geseculariseerde samenleving.

Misschien moeten ze die plek maar eens gaan terugpakken. Uiteraard geweldloos, zoals een christen past. Maar een beetje assertiviteit en zelfverzekerdheid kan hen geen kwaad doen, noch de politieke zaak waar ze in Nederland voor staan.

Dr. Frank G. Bosman is cultuurtheoloog en commentator voor Dit is de Dag