IVF in de ruimte? 'Idee dat mensen zich buiten aarde willen voortplanten, komt steeds dichterbij'

Een embryo in de ruimte: het klinkt als een plot uit een sciencefictionfilm, maar bij het bedrijf Spaceborn Orbitals is het realiteit geworden. In samenwerking met onder andere de Universiteit Gent is eerder dit jaar een prototype van een IVF-incubator met muizencellen succesvol gelanceerd in een baan om de aarde. "We willen onderzoeken hoe embryo’s zich ontwikkelen in microzwaartekracht", zegt Angelo Vermeulen, Chief Technology Officer bij Spaceborn en ruimtebioloog.

Dichter bij de toekomst dan gedacht

"Dat is van belang als we op termijn mensen de ruimte in sturen, inclusief hun verlangen om zich daar voort te planten." Volgens Vermeulen zijn we dichter bij die toekomst dan we denken. "Op de langere termijn zullen er meerdere commerciële ruimtestations rond de aarde actief zijn. Plekken waar gewerkt wordt, onderzoek plaatsvindt, en waar ook ruimte is voor toerisme. Dan is het niet ondenkbaar dat mensen daar op enig moment een kind willen verwekken. Dat moment willen we vóór zijn." Vermeulen benadrukt dat het niet over kolonies op Mars gaat, maar over de 'low earth orbit'. "Dat is het gebied net buiten onze dampkring waar de commerciële activiteit sterk toeneemt."

Twee doelen

Het onderzoek van Spaceborn kent een tweedelige opzet. Enerzijds bereidt het bedrijf zich voor op voortplanting in de ruimte. Anderzijds biedt de ruimte unieke omstandigheden die kunnen bijdragen aan betere IVF-technieken op aarde. "Zonder zwaartekracht zijn andere moleculaire processen van toepassing. In die stressvolle omgeving komen bijvoorbeeld beschermende eiwitten vrij die embryo’s mogelijk sterker maken", legt Vermeulen uit. "Dat kan leiden tot embryo’s met een grotere kans op een gezonde zwangerschap."

Sleutelen aan voortplanting

Toch zijn er ook zorgen. Sicco de Knecht, directeur van het Nationaal Expertisecentrum Wetenschap & Samenleving, plaatst kritische kanttekeningen bij de maatschappelijke impact van dit type onderzoek. "Elke keer als we sleutelen aan voortplanting, doen we iets ingrijpends met ons maatschappelijk weefsel", zegt De Knecht. "Zeker in tijden waarin bevolkingsgroei en -krimp actuele thema’s zijn, is het belangrijk om dit soort innovaties breed te bespreken."

De Knecht wijst erop dat wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen niet losstaan van een maatschappelijke context. "Wetenschappers zoeken de dialoog niet altijd actief op, terwijl hun werk maatschappelijke normen mede vormgeeft. Denk aan de normalisering van bepaalde vruchtbaarheidstechnieken of embryo-keuzes."

Geen ruimte voor wilde westen

Spaceborn is zich bewust van de ethische complexiteit, stelt Vermeulen. "We werken samen met bio-ethische onderzoeksinstituten zoals Meters, een samenwerkingsverband van onder meer NASA en MIT. Bovendien is voor elk experiment dat wij uitvoeren ethische goedkeuring nodig. Je kunt niets zomaar de ruimte in sturen."

Wel erkent hij dat het bedrijf in het verleden andere ambities had. "Er was ooit het idee om in 2024 een baby in de ruimte geboren te laten worden. Dat is inmiddels bijgesteld. Door nauwere samenwerking met medische professionals zijn we wetenschappelijk nauwkeuriger gaan werken en ligt de focus nu op IVF-onderzoek en medische toepassingen op aarde."

Tussen commercieel en ethisch

Commercieel belang is er, maar moet ondergeschikt blijven, stelt Vermeulen. "Ik zou niet kunnen leven met een situatie waarin winst belangrijker is dan wetenschappelijke en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Onze missie blijft: technologie ontwikkelen die zowel op aarde als in de ruimte toekomst biedt."

De ontwikkeling van embryo’s in de ruimte blijft voorlopig omstreden terrein. Niet alleen op technisch en biologisch vlak, maar vooral ethisch en maatschappelijk. "We moeten goed beseffen wat het betekent als we onszelf als soort op deze manier gaan reproduceren. En wie daar uiteindelijk zeggenschap over zal hebben", zegt De Knecht.