China herdenkt de oorlog met spierballen en spektakel

'Het was zeventig minuten lang een van de grootste militaire spektakels die we tot nu toe hebben gezien in China,' vertelt China-kenner Manya Koetse. "Je zag natuurlijk een speech van Xi Jinping. Hij kwam aan met Poetin en Kim Jong-un naast zich."

Het controversiële gezelschap van Xi Jinping was een grote blikvanger, maar volgens Koetse was het minstens even belangrijk om te kijken naar wat zich op het Plein van de Hemelse Vrede afspeelde. "Op het plein zag je vooral nieuwe militaire snufjes, heel veel grondvoertuigen, honderd vliegtuigen en tienduizend soldaten. Alles copy-paste strak, zoals ze het in het Chinees noemen. Het was echt perfect."

Officiële boodschap, dubbele lading

De parade werd officieel gepresenteerd als een ode aan wereldvrede, maar volgens Koetse ligt de ondertoon elders. "Er werd gezegd dat de officiële boodschap was dat China wereldwijd voor de wereldvrede staat. Maar als je kijkt naar het verhaal dat verteld werd ging het vooral om spierballen laten zien. Indirect was het ook een waarschuwing aan het Westen en Taiwan: dit is onze capaciteit, dit is onze macht, en je moet heel wat in huis hebben wil je een interventie kunnen doen."

Tien jaar geleden klonk nog een heel ander geluid volgens de China-kenner. "Toen zei Xi Jinping dat er 300.000 militairen minder zouden komen. Dat was een signaal dat China voor wereldvrede stond", aldus Koetse. "Zo'n boodschap zou je nu absoluut niet meer horen. Nu worden die herinneringen juist gebruikt om de identiteit van het volk, de legitimiteit van de partij en de geopolitieke ambities van China te ondersteunen."

Trending hashtags

De herinnering werd breed uitgemeten, en Koetse hield de online discussies nauwgezet bij. Op Chinese sociale media verschenen talloze AI-video’s waarin een bebloede soldaat uit de Tweede Wereldoorlog een moderne militair ontmoet. "Die vraagt dan: 'hebben we gewonnen?' En dan zegt de moderne soldaat: 'ja'. Op dat moment barst de oude soldaat uit in een wolk van rozenblaadjes en vredesduiven. Dat soort filmpjes zie je overal."

Eerst lag de nadruk altijd op collectief lijden en de wreedheden van de Japanners, constateert de China-kenner. "Nu zie je steeds meer nadruk op de collectieve overwinning. Er wordt een connectie gelegd tussen dat oorlogsverleden en de stralende toekomst van China."

"De afgelopen weken waren er 225 trending hashtags rondom de parade. Zestig procent ging over militaire kracht en wapens, twintig procent over China’s rol op het wereldtoneel,' aldus Koetse. 'De rest slechts over wereldvrede, geschiedenis en andere dingen. Dat vertelt ons meer dan het officiële zinnetje in de speech."

Nieuwe films, oude vijand

China vindt dat haar rol onderbelicht is gebleven in het grote verhaal over de Tweede wereldoorlog. ‘Bij ons op school werd de Chinees-Japanse oorlog nauwelijks behandeld. In China frustreert dat enorm,’ vertelt Koetse. "Zij vinden dat ze veertien jaar lang een strijd hebben geleverd tegen Japan, en dat ze daarmee een actieve rol in de overwinning hebben gespeeld. Dat gaat dus verder dan de atoombommen; het is de kracht van China die ze benadrukken."

In de bioscopen worden de oorlogsherinneringen verder versterkt. "Op dit moment draaien er drie grote films over de oorlog. Een nieuwe film gaat over de Japanse geheime laboratoria, Unit 731, waar gruwelijke proeven op mensen werden gedaan. Daar weten we in het Westen nauwelijks iets van. In China is de boodschap: laat het de wereld weten. Niet meer alleen voor de nationale identiteit, maar ook gericht aan het internationale publiek."

Koetse gaat binnenkort opnieuw naar China om de oorlogsherinneringen in het land verder te onderzoeken. "Ik met eigen ogen zien hoe het narratief verandert. Hoe de jeugd wordt aangesproken, en hoe de herinnering aan de oorlog wordt gekoppeld aan een stralende toekomst van een machtig China." Na haar onderzoek zal Koetse meer over haar bevindingen vertellen in OVT.