Urk was deze week weer op z’n Urks in het nieuws. Een ruzie tussen Urkse jongeren en een allochtone Urker liep zodanig uit de hand, dat het huis van de allochtoonse Urkse jongen en familie belaagd werd, met stenen bekogeld en de moeder mishandeld. Is het de zoveelste Urker afrekening met inwoners die de traditie en de stille codes uit het vissersdorp niet zouden begrijpen, of is hier sprake van xenofobie? Een gesprek met historica van de Zuiderzee-cultuur, Eva Vriend.

Het vrouwenkiesrecht is jarig, 100 jaar oud wel te verstaan. Maar na een eeuw vrouwen in de politiek hebben we nog steeds geen vrouwelijke premier. Wel was er bijna ooit eentje geweest, Marga Klompe geheten. Maar zij mocht niet van de mannen. Toch maken en maakten vrouwen wel degelijk het verschil, zegt historica Monique Leyenaar, schrijfster van een boek over 100 jaar vrouwenkiesrecht; Paul van der Steen, auteur van ‘ De ongehoorde helft’ weet niet zeker of vrouwen wel een eigen agenda mee brachten in de politieke arena. Beide historici zijn te gast.

De column is deze week van John Jansen van Galen.

Bij de middeleeuwen denken we aan ridders, koningen, en monniken. Een mannenwereld. En wat vrouwen al die eeuwen uitspookten – geen idee. Het beeld is dat ze in ieder geval geen rol van betekenis speelden. Maar een nieuw boek van Vlaamse historici wil dat beeld bijstellen: er waren ook toen al dames die door het glazen plafond heen braken. Zo blijkt uit ‘Wijvenwereld, vrouwen in de Middeleeuwse stad’. Een gesprek met Andrea Bardyn en Chanelle Delameillieure.

We gaan volgende week weer kiezen. Ditmaal de Provinciale Staten. En ook de waterschappen. We mogen stemmen op de mannen en vrouwen die ervoor zorgen dat we droge voeten houden, want dat is van oudsher de taak van de waterschappen. Maar hoe zit het eigenlijk met die waterschappen? Kunnen we in de toekomst nog zonder of verdwijnen we dan in zee of verzuipen we in overtollig regenwater? En hadden we, zoals wel gezegd wordt, zonder die waterschappen nooit een democratie gehad? Historica en waterschapkenner Petra van Dam en documentairemaker Marten Minkema zijn te gast.

Het is een gruwelijke ontdekking: rond 1450 werden in het huidige Peru op een dag meer dan 140 kinderen en 200 dieren geofferd. Zo blijkt uit een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Plos One, dat deze week verscheen. Maar wie offerde deze kinderen en waarom? Archeoloog Alexander Geurds is kenner van het gebied en vertelt over het vijftiende-eeuwse Chimúrijk, waar het offer plaats vond.

Ze waren de lievelingen van de laatste Poolse koning, er werd om hen gevochten door Hitler en Goring en even leken ze in een grote brand verloren te zijn gegaan. Tot ze in 1994 opeens weer opdoken: de twee Rembrandtschilderijen ‘Meisje in een schilderijlijst’ en ‘Geleerde aan zijn lessenaar’. Nu hangen ze in het Koninklijk Paleis in Warschau. Laura Stek maakte een documentaire over de wonderbaarlijke reis en tijdelijke verdwijning van de twee Rembrandts.

Tegenwoordig zien we het Christendom als een Westerse religie. En lijkt het vanzelfsprekend dat het centrum van het Christendom zich in Rome bevindt, midden in West-Europa. Maar vroeger had je het Christendom misschien wel eerder een Oosterse religie kunnen noemen, die zich over de hele Oostkant van de Middellandse Zee uitstrekte: van het Egyptische Alexandrië via Jeruzalem en Istanboel tot aan Rome als Italiaanse buitenpost. Hoe is het dan toch eigenlijk gekomen, dat de meeste mensen in dat gebied langzaamaan van christenen in moslims veranderden? Dat is de vraag die Marcel Hulspas beantwoordt in zijn boek ‘Uit de diepten van de hel: keizers bisschoppen, ketters, het verval van het christendom en de opkomst van de islam’. Marcel Hulspas is te gast.

Met vreemdelingen op Urk, onze Waterschappen, de column van John Jansen van Galen, het middeleeuwse glazen plafond en 100 jaar vrouwenkiesrecht.

Met: Kinderoffer, Hel tegen het christendom en in Het Spoor Terug: De wonderbaarlijke Rembrandts.

Om niet in handen te komen van de Britten, pleegde de Ethiopische keizer Tewodros II in 1868 zelfmoord toen het Britse expeditieleger zijn bolwerk bestormde. Er werd van alles geroofd, waaronder twee haarlokken. Deze haarlokken worden nu door het Britse National Army Museum in Londen terug gegeven aan Ethiopië om te worden begraven bij het lichaam. Andre Slob en Jeroen Bos maakten de graphic novel ‘Tewodros, keizer van Ethiopië’ over de opkomst en ondergang van deze keizer. De auteurs zijn te gast.

Dostojevski had niet zoveel op met het verlichte Europa en haar preoccupatie met vrijheid en vooruitgang. Zijn tijdgenoten en collega-schrijvers als Vissarion Belinski, Alexander Herzen en Ivan Toergenjev dachten daar wat genuanceerder over. Protest, revolutie en radicalisme hoorden bij het leven en misschien ook wel bij Rusland. Historicus Thijs Kleinpaste schreef ‘Tegenover Dostojevski’. De auteur is te gast.

Je hoopt er samen met je medehuisgenoten op een mooie oude dag en dan hoor je dat je tehuis gesloten wordt. Je mag verkassen, in je eentje, als er elders een plekje vrijkomt. Zoiets overkwam de hoogbejaarde bewoners van de Drie Hoven, het tehuis van nog geen vijftig jaar oud, dat niet meer zou voldoen aan de eisen des tijds. En wat de Drie Hoven overkwam, overkomt talloze tehuizen. Voor 2020 moeten er maar liefst 800 hun deurensluiten. Filmmaakster Marijke Schonewille maakte de documentaire ‘Uitgewoond’ over het gesloten tehuis die vanaf 11 maart online gaat. Zij is te gast samen met architect Herman Hertzberger en voormalig bewoonster Miep Loots.

Precies veertig jaar geleden vertrokken onze jongens naar Libanon om daar als UNIFIL-soldaat de vrede te bewaken. Wat als een ‘makkie’ werd voorgesteld voor een vakantieleger, bleek een zeer zware opgave. In totaal zouden 6.000 blauwhelmen afreizen naar het precaire vredesgebied om daar de Dutch Approach te ontwikkelen. Vandaag deel twee van ‘Onze jongens in Libanon’, gemaakt door Michal Citroen voor Het Spoor Terug.

Met de brug naar King Arthur, de archieven van de oorlogspaus die worden opengesteld, de column van Nelleke Noordervliet, de nieuwe tv-serie over Rwanda en Tegenover Dostojevski.

Met 'Uitgewoond', de serie over een bejaardentehuis, en in Het Spoor Terug: Onze jongens in Libanon, deel 2.

Een futuristische loopbrug naar het kasteel van koning Arthur? Is dat de Disneyficatie van de eerbiedwaardige middeleeuwse geschiedenis of doet het juist recht aan de historie? In Cornwall opent deze zomer zo’n brug naar de kasteelruïnes. Middeleeuwenkenner Sanne Frequin komt praten over de brug, het gebeitelde hoofd van tovenaar Merlijn, de Arthurlegende en het kasteel.

Pius XII staat bekend als de paus die zweeg toen hij had moeten protesteren tegen de nazi’s en de Jodenvervolging. Maar waarom zweeg de oorlogspaus, uit lafheid, uit sympathie met de nazi’s of uit diplomatieke overwegingen? Deze week werd bekend dat paus Franciscus de geheime Vaticaanse archieven van de oorlogspaus openstelt. Schrijver van het boek 'God in de Oorlog' en historicus Jan Bank is te gast.

Nelleke Noordervliet is deze week de columnist.

Het is weer carnaval dit weekend. Het feest werd in onze contreien, en dan vooral in het zuiden, voor het eerst gevierd in de Middeleeuwen. En ook toen stuitte de zogeheten Vastenavond op onbegrip, zelfs op verzet en verontwaardiging. Het was van God los wat die Brabanders uitkraamden tijdens hun geoorloofde braldagen, aldus middeleeuwse brave en vrome tijdgenoten. Letterkundige Rozanne Versendaal werkt aan een onderzoek naar middeleeuwse spotteksten, waarbij ook carnaval aan bod komt. De auteur is te gast.

Het begon als een opleiding voor beeldende kunstenaars, ambachtslieden en architecten. Maar al snel werd het een stroming, een stijl van naam en faam in de kunsten en architectuur. Wie modern was, was ‘in Bauhaus’. Het beroemde Bauhaus, opgericht in 1919, bestaat 100 jaar. Architectuurkenner en journalist Bernard Hulsman is te gast.

Precies veertig jaar geleden vertrokken onze jongens naar Libanon om daar als UNIFIL-soldaat de vrede te bewaken. Wat als een ‘makkie’ werd voorgesteld voor een vakantieleger, bleek een zeer zware opgave. In totaal zouden 6.000 blauwhelmen afreizen naar het precaire vredesgebied om daar de Dutch Approach te ontwikkelen. Michal Citroen maakte voor Het Spoor Terug ‘Onze jongens in Libanon’.

Met: de Pakistaanse Bom, El Negro, de column van John Jansen van Galen, de Onderpastoor en Rosa Luxemburg en Hannah Arendt nu.

Met: Bauhaus 100 jaar, de middeleeuwse carnavalsgekte en in Het Spoor Terug: Onze jongens in Libanon.

Het was een opgezette Afrikaan die op tournee ging om de beschaving kennis te laten maken met Donker Afrika. Frank Westerman schreef er het boek ‘El Negro en ik’ over. Het boek verschijnt volgende week in een uitgebreide herziene editie. Frank Westerman is te gast.

India bombardeerde deze week terroristische opleidingskampen in buurland Pakistan, dat op zijn beurt liet weten gepast te zullen reageren. Twee landen in conflict, en niet de meest rustige landen, die beide beschikken over de Bom. Pakistan dankt de atoombom aan een zekere Abdul Kader Khan die ging werken bij de Ultracentrifugefabriek in Almelo en met een koffertje kennis spoorloos verdween naar Pakistan. Een paar jaar later beschikte de moslim-natie over een atoombom. Met dank aan Nederland. Bewapeningskenner Frank Slijper is werkzaam bij PAX, een vredesorganisatie die in het verleden intensief in Kasjmir heeft gewerkt is te gast

De column is deze week van John Jansen van Galen.

Vlaanderen in de jaren '60, '70. In Sint-Gillis-Dendermonde komt het kerkvolk in opstand omdat het bisdom het zijn favoriete priester afneemt. De onderpastoor zou te progressief zijn en de parochie op verkeerde, vrijmoedige gedachten brengen. Schrijver Louis van Dievel reconstrueerde leven en werken van onderpastoor Gilbert Verhaeghen en schreef het boek ‘De Onderpastoor’. De auteur is te gast.

Ze durfden allebei ‘nee’ te zeggen tegen de vanzelfsprekendheden van het kapitalisme en de moderne consumptiemaatschappij: de socialiste Rosa Luxemburg en de filosofe Hannah Arendt. Schrijfster en filosofe Joke J. Hermsen reflecteert op beide zelfstandige vrouwelijke denkers in haar essay ‘Het tij keren’. De auteur is te gast.

De gemeenschap heeft een vijand nodig om zichzelf te begrijpen. Dat is de boodschap uit ‘Het begrip politiek’ uit 1932 van de Duitse rechtsgeleerde en filosoof Carl Schmitt. Schrijver Arnon Grunberg las het boek en voorzag het van commentaar in zijn essay ‘Vriend en Vijand’. Hij bespreekt de nog altijd actuele klassieker.

Wat begon als een vreedzame demonstratie van de gele hesjes uit begin negentiende eeuw in Engeland, ontaardde in een bloedbad door toedoen van de militaire politie. Het drama uit 1819, bekend als het drama van Peterloo, is nu verfilmd en is vanaf 28 februari te zien in de bioscoop. Historicus Dennis Bos blikt vooruit op de film en terug op een van de eerste arbeidersopstanden uit de negentiende eeuw.

De column is deze week van Abdelkader Benali.

Zijn teksten inspireerden Osama Bin Laden en Mohammed B en worden gezien als een tikkende tijdbom van het islamitisch fundamentalisme en terrorisme. Toch is de dertiende-eeuwse radicale islamfilosoof Ibn Taymiyya in het Westen tamelijk onbekend, behalve dan op internet, waar hij onder extremisten een hit schijnt te zijn. Arabiste Machteld Allan vertaalde de klassieke tekst van de dertiende-eeuwse filosoof in het Nederlands.

‘Hij is lid van de parochie.’ Zo praat men in het Vaticaan onder elkaar over het best bewaarde publieke geheim ter plekke. Minstens de helft van de kardinalen is openlijk homofoob als dekmantel voor hun eigen homoseksualiteit, aldus socioloog en schrijver Frederic Martel. Zijn opzienbarende boek, dat deze week verscheen, roept de vraag op of de verzwegen homoseksualiteit medeschuldig is aan het seksueel misbruik en vergelijkbare misstanden in de kerk. Vaticaankenner Stijn Fens bespreekt Martels boek ‘Sodoma. Het geheim van het Vaticaan’. ‘De zelfhaat van homopriesters speelt een grote rol in de gedoogcultuur tegenover seksueel misbruik’, aldus Fens.

Historicus en recensent Wim Berkelaar bespreekt de nieuwste historische boeken. Met ditmaal ‘Arbeidersbestaan’ door Jacques Giele; ‘Lotharingia. Een persoonlijke geschiedenis van Europa’ door Simon Winder; ‘Helden. De grote avonturen uit de Griekse mythologie’ door Stephen Fry; en ‘Kafka’s laatste proces. De strijd om een literaire nalatenschap’ door Benjamin Balint.

‘Zij is het middelpunt van mijn leven, mijn eigen Greta Garbo’, aldus de deze week overleden modeontwerper Karl Lagerfeld over zijn poes Choupette. Als het even meezit erft de kattige weduwe een bedrag van 700 miljoen.Een vergelijkbare liefde etaleerde Michael Jackson voor zijn huisaap Bubbles, waarvan niet bekend is of de chimpansee ook rijkelijk bedeeld is bij de erfenis. Erno Eskens komt praten over beroemde huisdierlevensgezellen, hun beroemde baasjes en hun erfenissen.

Met Choupette, de kat van Karl Lagerfeld, de gele hesjes bij Peterloo, de column van Abdelkader Benali, de Islamitische terrorismeklassieker en Sodoma in Rome.

Met Wim Berkelaar met historische boeken, zwerfkeien met heimwee en in Het Laatste Woord: Vriend en Vijand met Arnon Grunberg.

Vijftien jaar lang deed het robotwagentje Opportunity trouwe dienst. Vanaf Mars zond het haarscherpe beelden naar de smachtende mensheid, totdat het onlangs de geest gaf. Zijn tweelingbroer Spirit kwam al eerder, in 2011, aan zijn einde. Wetenschapsjournalist Govert Schilling komt praten over de twee jongste en eerdere ruimterobots.

De column is deze week van Micha Wertheim.

Nederland en Engeland, dan zijn het weer vrienden, dan zijn het weer vijanden. Zo hielp onze stadhouder Willem III de Engelsen in 1688 van de katholieke dwangvorst Jacobus II af, en zo voer Michiel de Ruyter brutaal de ketting over de Theems doormidden om de Engelsen bij Chatham in 1667 een lesje te leren. Aan de vooravond van de Brexit maakt voormalig correspondent Peter Brusse in ‘Ach, Engeland’ de balans op. De Britten nemen dan wel afscheid van Europa, maar in het geval van Nederland is dat eigenlijk onmogelijk. Beide zeevarende naties delen een lange geschiedenis. Ze voerden oorlog met elkaar, probeerden elkaar te bekeren, leenden elkaars taal en imiteren elkaar nog altijd. Peter Brusse is te gast.

Elke Afro-Amerikaan is in een Beale Street geboren, want elke zwarte buurt in elke Amerikaanse stad heeft wel een Beale Street. Zo begint James Baldwin zijn klassieker. Zijn beroemde boek is verfilmd en ging deze week in premiere. Schrijfster Harriët Duurvoort bekeek ‘If Beale Street Could Talk’ en bespreekt de film en het boek.

Ook dit jaar is de tweejaarlijkse Geschiedenis Online Prijs voor het beste multimediale initiatief weer uitgereikt. De prijs ging naar het Zeeuws Archief, voor haar online programma ‘Handelaars in slaven’. De prijs is een initiatief van de Koninklijke Bibliotheek (KB) en DE REE archiefsystemen. Een gesprek met de directeur van het archief Hannie Kool-Blokland.

Mary Pos, kent u haar nog? Deze documentaire gaat over deze bekendste reisjournaliste uit de jaren ‘30 en ‘40. Destijds doorbrak ze taboes door in haar eentje de wereld over te reizen en de groten der aarde te interviewen. Maar haar liefde voor grote leiders bracht haar uiteindelijk ook in de problemen. Zo kon ze ‘t wel érg goed vinden met de Italiaanse fascistenleider Benito Mussolini... Deze documentaire is mede mogelijk gemaakt met ondersteuning van het Reint Laan Fonds van het Gemeentearchief Zaanstad.

Vlaanderen en Nederland kennen een lange traditie van zwijgen over de collaboratie met de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tweelingbroers Hein en Toon Van den Brempt willen die stilte doorbreken. Hun vader was een SS’er, hun moeder werkte als secretaresse voor Richard Jungclaus, hoofd van de Belgische SS. Hun getuigenis vormde een indrukwekkende bijdrage aan de succesvolle Canvasreeks Kinderen van de collaboratie. In het besef dat er meer te ontdekken en te vertellen viel, gingen ze samen met Kristien Hemmerechts op zoek naar de waarheid achter de taboes, de leugens en de mythes. Hemmerechts schreef er het boek ‘Het verdriet van Vlaanderen’ over en is samen met tweelingbroer Hein Van der Brempt te gast.

Met Peter Brusse over zijn boek 'Ach, Engeland', de goede invasie van de Sovjet-Unie, een bespreking van het boek en de film 'If Beale Street Could Talk', de column van Micha Wertheim en de Islamitische terrorismeklassieker.

Met Kristien Hemmerechts en Hein Van der Brempt over de collaboratie met de Duitse bezetter ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, de winnaar van de Geschiedenis Online Prijs en in Het Spoor Terug: Mary Pos.

Hij wil de muur en hij zal de muur krijgen, koste wat kost. Desnoods door de nationale noodtoestand uit te roepen om zo het Congres buiten spel te zetten. Want dan kan hij 8 miljard dollar bij elkaar harken uit andere departementen zonder bemoeienis van het Congres. Maar durft Trump de noodtoestand ook werkelijk af te kondigen? En wat betekent de noodtoestand eigenlijk, en wie riep hem om welke reden al eerder uit? Amerikaniste Markha Valenta is te gast.

Negen januari was het 555 jaar geleden dat in Brugge de Staten Generaal voor het eerst bij elkaar kwamen. De vergadering was in het leven geroepen door Filips de Goede, hertog van Bourgondië, de oervader van de Nederlanden. Met Filips de Goede bereikte het huis van Bourgondië het toppunt van haar macht en welvaart. Op zoek naar de identiteit en de lotgevallen van dit huis van Bourgondië, maakt Mathijs Deen samen met Bart van Loo, schrijver van het boek ‘De Bourgondiërs’, een rondreis langs de Vlaamse en Nederlandse knooppunten van de 14e en 15e eeuw. Vandaag deel 1 van De Bourgondiërs: Filips de Stoute.

Negen januari was het 555 jaar geleden dat in Brugge de Staten Generaal voor het eerst bij elkaar kwamen. De vergadering was in het leven geroepen door Filips de Goede, hertog van Bourgondië, de oervader van de Nederlanden. Met Filips de Goede bereikte het huis van Bourgondië het toppunt van haar macht en welvaart. Op zoek naar de identiteit en de lotgevallen van dit huis van Bourgondië, maakt Mathijs Deen samen met Bart van Loo, schrijver van het boek ‘De Bourgondiërs’, een rondreis langs de Vlaamse en Nederlandse knooppunten van de 14e en 15e eeuw. Vandaag deel 2: Filips de Goede.