Met de commotie rond het volkslied van Duitsland, Sanne Frequin over Game of Thrones, de column van Abdelkader Benali en de tentoonstelling over het stadje Welkom.

Met de opening van het circuit in Zandvoort, Dorothee Sturkenboom over haar boek 'De ballen van de koopman' en in Het Spoor Terug: De Duiven.

Met de britse equivalent van Toetanchamon, muziek over verzetsheld Bonhoeffer en in Het Spoor Terug: De Windrevolutie.

Met de nieuwe ecoramp, vijftig jaar wervingsverdrag Marokko-Nederland, de column van Micha Wertheim, de wereld rond met Aletta en het ware paradijs.

De student Theo Vogels uit Hilvarenbeek weigerde in april 1943 de zogeheten loyaliteitsverklaring van de bezetter te ondertekenen. In plaats daarvan ging hij bij het verzet. Hij werd gepakt, naar Duitsland getransporteerd en overleed in een kleine cel in een gevangenis in Siegburg, een paar dagen voor de bevrijding. Documentairemaker Rene Oomen reconstrueerde zijn verzetsdaden, gevangenneming en laatste jaren en maakte daar de documentaire Zuchthaus Siegburg over.

De politieke mokerslag door de decennia heen

Al sinds de revolutie in 1959 emigreerden veel Cubanen naar het buitenland, in eerste instantie uit angst voor het communisme en daarna om de 'Speciale Periode' van honger en uitzichtloosheid te ontvluchten. De Cubaans-Nederlandse Yuri Capetillo Hardy keerde voor de reisserie ‘Cuba na Castro’ terug naar zijn geboorteland om te kijken wat er veranderd is. De regisseur, Maaike de Gruyter, is te gast.

Een gestreept concentratiekampjasje is een van de aangrijpende stukken uit de moderne historische collectie van het Rijksmuseum. Het werd ooit gedragen door kampoverlevende Isabel Wachenheimer. Zij liet een uitgebreid archief na, met vooral fotoalbums. Claartje Wesselink, historica en conservator van het Rijks, zocht de familiegeschiedenis van de Wachenheimers uit en schreef ‘Memory is the Only Paradise. Photographs from a Jewish Family Archive’. De historica is samen met Carol Elon, de dochter van Isabel Wachenheimer, te gast.

De Engelse politicus Airey Neave werd in 1979 opgeblazen door een zware autobom. Neave was de mentor van Margaret Thatcher en zou in haar kabinet de portefeuille Noord-Ierland gaan beheren. De geslaagde moordaanslag - waarschijnlijk gepleegd door de IRA - is nooit opgehelderd. In opdracht van Binnenlandse Zaken kijkt Scotland Yard nu opnieuw naar de moordzaak, waarover onlangs het boek ‘The man who was Saturday’ verscheen van historicus Patrick Bishop. Het boek werpt mogelijk nieuw licht op de aanslag. Ierland kenner en historicus Joost Augusteijn is te gast.

Zijn verslag over Westerbork, ‘In depot’ is van een van de meest indrukwekkende egodocumenten uit de Tweede Wereldoorlog. De journalist Philip Mechanicus (1889-1944) heeft nu zijn herziene en uitgebreide biografie, geschreven door Koert Broersma, die nieuw materiaal vond over de arrestatie van zijn hoofdpersoon. Daarnaast maakte zijn kleindochter Elisabeth Oets de voorstelling ‘Wachten op transport’. Koert Broersma en Elisabeth Oets zijn te gast.

Met de verkiezingen in Zuid-Afrika, kampcommandant Gemmeker, de column van John Jansen van Galen, Philip Mechanicus en de heropening van het moordonderzoek op de mentor van Thatcher.

Met Cuba na Castro, het concentratiekampjasje en in Het Spoor Terug: Zuchthaus Siegburg.

Hij was verantwoordelijk voor de deportatie van meer dan tachtigduizend joden vanuit Westerbork naar de vernietigingskampen. Meestal gaf hij persoonlijk, ‘met een wenk met de hand’, het vertreksein voor de treinen. Albert Konrad Gemmeker, commandant van Kamp Westerbork, kreeg na de oorlog tien jaar. Wegens goed gedrag kwam hij na zes jaar weer vrij: in 1951 was hij weer terug in zijn geboortestad Düsseldorf. Moordwerk en karakter van de zogeheten ‘gentleman-commandant’ SS-Obersturmführer Albert Gemmeker zijn nu beschreven in de biografie van Ad van Liempt. De auteur is te gast.

Meisjes die kaalgeschoren worden omdat ze het met de Duitsers hadden gedaan. Het zijn even bekende als beschamende beelden. In mei 1945 werden vrouwen die geheuld hadden met de bezetter, de zogeheten moffenmeiden, publiek te schande gemaakt. Journaliste Rianne Oosterom sprak met ooggetuigen, spitte archieven door en ontdekte het laatste slagveld van de Tweede Wereldoorlog: het vrouwenlichaam. Ze schreef ‘Moffenmeiden, over soldatenliefjes, knippers en omstanders’. De schrijfster is te gast.

De eerste bezetting door studenten was niet die van het Maagdenhuis, maar was de bezetting van Katholieke Economische Hogeschool in Tilburg in het voorjaar van 1969. Al voor die tijd hadden studenten de letters Karl Marx Universiteit op de gevel van het lesgebouw gekalkt. Die tekst op de muur zou de opstandige studenten tot in lengte van dagen achtervolgen. Want noch in het rode Nijmegen, noch in het hippe Amsterdam verwezen actievoerders zo direct naar de oervader van hun opstandigheid. Paul van der Gaag maakte een reconstructie van de vijftig jaar oude bezetting.

Hij vindt dat lhbt’ers door overheden geëlimineerd moeten worden, maar wat ook mag, is dat “ze zichzelf een kogel door het hoofd schieten”. Haatprediker Steven Anderson wil op 23 mei naar Nederland komen om zieltjes te winnen. Het COC lobbyt inmiddels tegen de komst van de Amerikaan. Maar wie is de predikant van de Faithful Word Baptist en past zijn optreden, net als de Nashvilleverklaring, in een nieuwe anti-homo golf? Historica Anna Tijsseling is te gast.

Onze recensent Wim Berkelaar bespreekt de nieuwste historische boeken. Wido Smeets, Goed gerei. Opkomst en ondergang van een (meubelmakers)familieGerard Aalders, Het Instituut. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie als speelbaal van Den Haag en KoningshuisAndrew Roberts, Winston Churchill. De biografie

Op 30 april treedt de Japanse keizer Akihito af, hij is zogezegd oud en der dagen zat. Een dag later, op 1 mei, betreedt zijn opvolger de negen-en-vijftigjarige Naruhito de keizerstroon. Met de kersverse keizer breekt ook een nieuw keizerlijk tijdperk aan. De tijd van ‘harmonie bewerkstelligen’ vervangt de vorige periode, de tijd van de vrede. Japanoloog en hoogleraar in Leden, Ivo Smits komt vertellen over de betekenis van de keizer en de keizerlijke tijdvakken.

' De Arme Loes'

Antonio Gramsci. Wie in Italië komt, die herkent zijn naam wel van de vele pleintjes en straten die naar hem zijn vernoemd. En anders wel van de posters met zijn portret die in linksige universiteitsboekwinkeltjes hangen. Gramsci was een marxistisch filosoof die uitgroeide tot de martelaar van het anti-fascisme, een soort Italiaanse Che Guevarra. Zijn bekendste werk, dat hij optekende in de gevangenis, is nu in het Nederlands vertaald, en voorzien van een voorwoord door historicus Arthur Weststeijn. De titel: Alle mensen zijn intellectuelen.

Het was de grote proletarische revolutie die de mens voorgoed zou veranderen. En daar hoorde kunst bij. Zo meenden de nieuwe machthebbers die vijf maanden na de Oktoberrevolutie van 1917 nu wereldberoemde kunstenaars als Marc Chagall en Vasili Kandinsky op hoge ambtelijke posten benoemden. Het huwelijk tussen de avant-gardisten en de bolsjewiki bleek echter maar beperkt houdbaar. Want de nieuwe mens van de kunstenaars paste niet in het program van de Communistische Partij. Ruslandkenner en slavist Sjeng Scheijen schreef het boek ‘De avant-gardisten’. De auteur is te gast.

Met haatprediker Steven Anderson, cultuurmarxist Gramsci, de column van Nelleke Noordervliet, de avant-gardisten en historische boeken met Wim Berkelaar.

Met de nieuwe Japanse keizer, boek over moffenmeiden en in Het Spoor Terug: Karl Marx Universiteit.

Volgende week woensdag wordt op 24 april herdacht dat de Armeense genocide inmiddels 104 jaar geleden is. En voor het eerst doen nazaten van daders en slachtoffers dit samen. In Assen leggen jongeren van Armeense, Turkse en Koerdische afkomst gezamenlijk een krans bij het monument ter plaatse. Televisiemaker Sinan Can, Tayfun Balcik en Haygan Mardikjan zijn te gast.

In geen ander West Europees land werden zoveel joden weggevoerd tijdens de bezetting als in Nederland. Van de 140.000 joden kwamen er ruim 101.000 om. In geen enkel ander land ook werden er zoveel foto’s gemaakt van de razzia’s en het oppakken. De foto-historici René Kok en Erik Somers maakten er het boek en de tentoonstelling ‘De Jodenvervolging in foto’s’ over. Michal Citroen maakte met de historici de gelijknamige documentaire.

Met de Notre Dame, Akzo onder Videla, 20 jaar na Columbine, de column van Nelleke Noordervliet en slavenheld Pallas.

Gisteren was het 20 jaar geleden dat twee scholieren Columbine High School binnenliepen en een bloedbad aanrichtten. Het was het begin van het tijdperk van de zogeheten school shootings. Een tijd waarin Amerikaanse ouders er niet blind meer op vertrouwen dat hun kind op school veilig is, én een tijd waarin ieder Amerikaans schoolkind gedrild wordt op de mogelijkheid van een schietpartij. Hoe valt het voornamelijk Amerikaanse fenomeen van de school shooting toch te verklaren? En waarom zijn school shootings 20 jaar na Columbine talrijker en dodelijker dan ooit? Die vragen bespreken we met Markha Valenta, amerikanist aan de Radboud Universiteit.

Als in het buitenland de pleuris uitbreekt gaan Nederlandse multinationals vaak door met de business as usual. Heineken bleef bier brouwen tijdens de genocide in Rwanda, Shell bleef olie pompen tijdens de apartheid. Meestal beroepen de multinationals zich op onwetendheid over de lokale situatie, maar Willem de Haan, hoogleraar criminologie aan de VU, kwam erachter dat dat in het geval van Akzo in Argentinië niet zo was. Volgens hem wist de Raad van Bestuur van het Nederlandse Akzo dat het militaire regime van Videla in Argentinië misdaden tegen de mensheid pleegde. Sterker nog, ze wisten dat werknemers van hun eigen lokale branche werden ontvoerd. En toch bleven ze gewoon door produceren. Zo blijkt uit het artikel dat hij recent publiceerde in ‘Business History’. De auteur is te gast.

Met de Armeense genocide en in Het Spoor Terug: De Jodenvervolging in foto's.

De column is deze week van Nelleke Noordervliet.

Heel Frankrijk is in diepe rouw, want de Notre Dame is afgebrand. Dat wil zeggen: de Dame zit zonder dak, gotische toren en talloze pinakels en duivelsbeelden. Van binnen is ze ernstig geblakerd en zwart, waar ze eens maagdelijk wit was. Ondertussen staat het kapitaal klaar om Onze Lieve Vrouw weer op te helpen knappen, maar hoe werd de Notre Dame eigenlijk ooit gebouwd en wie betaalden haar? Uit welke geestgesteldheid kwamen dit soort kathedralen, de christelijke piramides van de Middeleeuwen, voort? Middeleeuwenkenner Peter Raedts is te gast.

Van krantenjongen tot miljonair. Het schijnt, hoewel bij hoge uitzondering, te zijn voorgekomen in het Romeinse Rijk. De krantenjongen was in dat geval een vrijgelaten slaaf, de miljonair doorgaans een ordinaire Nouveau Riche. Zo’n opgeklommen vrijgelatene is de hoofdpersoon uit de nieuwe en eerste historische roman van classica Willemijn van Dijk ‘Het wit en het purper’. Hij brengt het zelfs tot aan het hof van keizer Claudius, waar hij onbedoeld aan de wieg zal blijken te staan van de ondergang van de dynastie. De schrijfster komt vertellen over haar hoofdpersoon Pallas en het hof van Claudius en Nero.

De snorfiets van het fietspad; veiligheid en vrij baan voor de fietser. De fietser was het al, maar is nu helemaal de baas in Amsterdam. Ooit, in de jaren zestig, werd de stad voorbereid op de auto, als hoogste in de verkeersrangorde. De openbare ruimte behoort tegenwoordig de ongemotoriseerde tweewieler toe. Sinds vorige week is in het Amsterdamse Stadsarchief de tentoonstelling ‘Fietsstad Amsterdam’ te zien. Fred Feddes, auteur van het gelijknamige boek komt praten over de stad, de fiets en het einde van de dominantie van de snorfiets.

Aan de vooravond van de perestrojka bruiste het in wat toen nog heette Leningrad. De Russische rocklegende Viktor Tsoj en zijn band Kino maakte sovjetrock van eigen bodem. Ze speelden alle zalen, zaaltjes en kelders plat. Hun roemruchte optredens zijn door regisseur Kirill Serebrennikov op film vastgelegd en zijn nu voor het eerst in Nederland te zien. Rock- en Ruslandkenner Gijs Kessler is te gast.

De A1, de weg door de Veluwe, over de IJssel naar de grens met Duitsland gaat op de schop. De weg wordt verbreed en er komen ijzeren poorten met verkeersbegeleiding. Ooit werd de weg aangelegd om ons patriottisme aan te wakkeren. Want wie langs de Veluwe en andere landschappen raasde, zou vanzelf een goede vaderlander worden; dromend van brede rivieren door traag oneindig landschap en de handen vast aan het stuur. Maar wat is er straks nog over van die natuur-patriottistische educatie? Mathijs Deen maakte de documentaire over de A1.

Met de eerste afbeelding van een zwart gat, de opstand in Soedan, de column van Micha Wertheim, de Slavernijgids en de app van Xi.

‘Het is gevallen, wij hebben gewonnen’, riepen de demonstranten afgelopen donderdag in Soedan. Door toedoen van het leger is de niet weg te branden dictator al-Bashir afgetreden en kan het land een nieuwe start maken. Maar waar komt deze revolutie met sit ins vandaan, wat is verklaring voor de grote de rol van vrouwen als de studente Alaa Salah bij de opstand en wat is er te verwachten van het leger? Soedankenner en schrijver van een lijvig proefschrift over de vrouwen in Soedan Karin Willemse is te gast.

Voor veel Nederlanders voelt het slavernijverleden als iets dat ver weg in de koloniën plaatsvond. Maar een nieuw boek, de Gids slavernijverleden, toont dat je bijna overal in Nederland sporen van het slavernijverleden kan vinden: van Amsterdam tot Vlissingen en van Leeuwarden tot aan Groningen. Twee auteurs van de gids zijn zondag te gast. Nancy Jouwe en Ellen-Rose Kambel, directeur van de Rutu Foundation voor intercultureel en meertalig onderwijs.

Met Fietsstad Amsterdam, Sovjetrockfilm Leto en in Het Spoor Terug: De A1.

Vroeger hersenspoelde het rode boekje van Mao elke Chinees, nu disciplineert de app van de grote leider van de natie Xi iedere inwoner van China. Dagelijks krijgen tientallen miljoenen gebruikers een ‘gouden quote’ op hun smartphone binnen. En wie in China vooruit wil, doet er goed aan de speeches van Xi terug te kijken en de quizvragen over zijn heerschappij te beantwoorden. Dat levert punten op, en punten zijn een voorwaarde voor een verdere loopbaan. Sinologe Manya Koetse over de communistische dictatuur in een nieuw digitaal jasje.

Voor het eerst is het astronomen gelukt om een portret te maken van een zwart gat, of eigenlijk, van de schaduw ervan. Een internationaal team, met onder meer medewerkers van de Radboud Universiteit, heeft dat beeld afgelopen week aan de wereld gepresenteerd. Maar sinds wanneer hebben we een vermoeden van het zwarte gat? In elk geval had een achttiende-eeuwse astronoom er al gedachten over. Wetenschapsjournalist Govert Schilling, hoogleraar galactische sterrenkunde, is te gast.

De column is deze week van Micha Wertheim.

De column is deze week van John Jansen van Galen.

Boekjes, een spaarpot, grammofoonplaatjes, puzzels. Veertig jaar lang verzamelde mevrouw Ineke Reitsma alles van Roodkapje. ‘Maar nu is het mooi geweest’. Van haar collectie schonk zij ruim zevenhonderd boeken aan het Meertens Instituut. Maar wat is het verleden van Roodkapje? En waar gaat het met haar heen? Roodkapje-onderzoeker Folgert Karsdorp buigt zich met Ineke Reitsma over het fenomeen van de onschuld dat een keer niet naar haar moeder luisterde.

In de Amerikaanse staat North-Dakota hebben wetenschappers het Pompeï van de dinosauriërs gevonden. Het blijkt een modderpoel met sporen van een meteorietinslag die heel de aarde deed beven en overstromen. Het bewijs dat de meteoriet van 66 miljoen geleden een einde maakte aan het leven van de dino’s is nu geleverd. En dat met een grote bijdrage van de Nederlandse hoogleraar geologie Jan Smit van de Vrije Universiteit. Jan Smit komt vertellen over de inslag, de gevolgen en het einde van Jurassic Park op aarde.

Was Johan Maurits gewoon fout of moeten we zijn slavenhandel en suikerwandel in zijn tijd zien. En hoe ga je als museum om met gevoelig en schuldig erfgoed, zoals de buste van Johan Maurits? Een gesprek met Groen Links kamerlid Zihni Ozdil, Valika Smeulders, mede-samensteller van de slavernij-tentoonstelling in het Rijks Museum, cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers en Lea van der Vinde, conservator van het Mauritshuis.

Een kleine rondleiding langs de Rembrandts in het Mauritshuis. In het Rembrandtjaar staan we met directeur Emilie Gordenker even stil bij de Rembrandts ter plekke.

Het Binnenhof moet opgeknapt, maar de plannen van de architecten die het moeten doen zijn veel te duur, meent de Tweede Kamer. Deze week werd bekend dat er gedoe is over de renovatie van het parlement die in 2020 rond zou moeten zijn. Het uitverkozen architectenbureau voor de herinrichting van de Tweede Kamer zou moeten worden vervangen. Zo gaat het gerucht. Maar hoe gaat Nederland eigenlijk om met het historische visitekaartje van de democratie in Den Haag, en hoe doen ze dat in vergelijkbare westerse landen? Is daar het parlement de historisch verantwoorde de parel der natie? Cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers buigt zich over de herinrichting van ons parlement, en fotograaf Nico Bick, auteur van een nieuw fotoboek over 28 parlementen, vertelt over de architectuur van de democratie elders.

Deze week is het precies 25 jaar geleden dat de genocide in Rwanda begon. Een half tot een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s kwamen erbij om het leven. Nog altijd trekt de volkerenmoord een spoor door het land en vluchtelingengemeenschappen in de diaspora. Marie Bamutese is een overlevende van de genocide in Rwanda en van de ‘vergeten’ genocide in Congo die daarop volgde en die 200.000 vluchtelingen uit Rwanda het leven koste. Zij publiceerde onlangs samen met haar man en indertijd verslaggever ter plekke Peter Verlinden ‘Overleven met de dood’. De auteurs zijn te gast.