Het gebeurt niet vaak dat er wetenschappelijk onderzoek verschijnt over de middeleeuwen dat door alle kranten wordt opgepikt en tot heftige twitterdiscussies leidt, maar deze week was het zo. De vondst van deeltjes blauwe kleurstof op de tanden van een skelet van een 12e-eeuwse Duitse non leken een nieuw licht op de middeleeuwse vrouw te werpen. Te gast over dit onderzoek is middeleeuwendeskundige Sanne Frequin.

Het moet kunnen: een expositie over het nazi-design. Dat althans vindt Timo de Rijk, directeur van het Design Museum in Den Bosch. Dit jaar komt hij met een tentoonstelling over de onweerstaanbare aantrekkingskracht van de Volkswagen, de nazi-bouwwerken, het hakenkruis, de staalhelmen en het luciferdoosje met het opschrift ‘Ein Volk, Ein Reich, ein Führer’. Maar kan het ook? Mag een expositie over de nazi-verleiding ook in een tijd waarin eenduidige volksvriendelijke dictators weer opnieuw populair zijn? Een gesprek met Timo de Rijk.

Ze waren in Nederland onderwerp van verhit en emotioneel debat: de Drie van Breda. Oorlogsmisdadigers die levenslang hadden en die na verloop van jaren uit humanitaire overwegingen moesten worden vrijgelaten. Er waren in Nederland minstens zoveel mensen voor als tegen de vrijlating. En nu blijkt er ook invloed uitgeoefend te zijn ten bate van clementie door een ware Duitse lobby. De Duitse journalist en historicus Felix Bohr schreef er ‘Die Kriegsverbrecherlobby’ over en is samen met Duitslandhistoricus Hanco Jurgens te gast.

Het was bij de oplevering in 1982 het grootste sociale wooncomplex van Nederland. De Peperklip van architect Carel Weeber kreeg de naam die past bij de vorm. Binnen een jaar was ‘de Klip’, op de nog kale Kop van Zuid in Rotterdam, een modern getto vol criminaliteit, vandalisme, ellende en overlast. Tot eind vorige eeuw de sloop dreigde met de allerlaatste reddingsactie voor het monumentale gebouw en bewoners van meer dan 50 nationaliteiten. Michal Citroen maakte met Carel Weeber, bewoners en verhuurders een documentaire over De Peperklip.

De ananas. We kenden die in Nederland decennia lang uit blik. Tegenwoordig eet een beetje hipster de vrucht vers. Journalist Lex Boon ging de geschiedenis van de vrucht na en kwam uit bij Columbus. In zijn boek volgt hij de ananas tot op de dag van vandaag. Hij spreekt met de uitvinder van de pizza Hawaï, bezoekt een ananaslaboratorium waar extra zoete ananas wordt gekweekt en loopt rond op een ananascongres in Costa Rica. De auteur is komt praten over zijn boek ‘Ananas’.

De column is deze week van Nelleke Noordervliet.

Met in het eerste uur de inheemse bevolking van Taiwan, nazi-design, de column van Nelleke Noordervliet, blauwe tanden en de geschiedenis van de ananas.

Met in het tweede uur de Drie van Breda en Het Spoor Terug: De Peperklip.

“Wij zijn de oorspronkelijke volkeren van Taiwan en wij wonen al zesduizend jaar in ons moederland. Wij zijn getuige geweest van alle eerdere bezoekers van dit eiland: de Spanjaarden, de Nederlanders, Koxinga, de Qing keizers, de Japanners en de Republiek van China.” Aldus klonk de open brief aan de Chinese president Xi Jinping die deze week verscheen, waarmee de inheemse volkeren, zogezegd de Indianen van Taiwan, de Chinese president eraan wilde herinneren dat de Chinezen op Taiwan wat hen betreft nooit meer dan een van de vele bezettende machten is geweest. Klopt het inderdaad dat er ooit een Taiwan zonder Chinezen bestond, en zijn wij Nederlanders de Chinezen zelfs nog voorgegaan op dit kleine Aziatisch eilandje? Te gast over het oorspronkelijke Taiwan is Jan van der Putten, China-deskundige.

Afgelopen woensdag betraden twee vrouwen in de Indiase deelstaat Kerala een hindoeïstische tempel. Ze waren de eerste vrouwen die ooit de tempel ingingen. Conservatieve hindoes zijn woedend en gingen de straat op. Donderdag betrad nogmaals een vrouw de tempel, waardoor de rellen escaleerden. Het terrein van de tempel was decennialang verboden voor vrouwen van 'vruchtbare' leeftijd; ze zouden onrein zijn. In september oordeelde het hooggerechtshof echter dat dit in strijd was met de Grondwet. Sindsdien proberen vrouwen tevergeefs veilig de tempel te betreden. India-kenner Luisa Steur is te gast.

Het kan nog even duren voordat het wat wordt, maar het besluit is gevallen: de Eerste en Tweede Kamer worden gerenoveerd. En zo als bij alles wat vernieuwd wordt, ontstaat er meteen discussie over wat moet blijven en wat weg moet. Zo wordt er gepleit voor een galerij van belangrijke politici uit het verleden om politiek en historie te verbinden. Maar welke politicus van voorheen moet er dan bij en welke niet. Historicus Diederik Smit is te gast.

De column is deze week van John Jansen van Galen

De Romeinse wereldmacht deed het al: uitleggen dat het niet kwam om te overheersen, maar om te bevrijden. Een kleiner imperium als het klassieke Athene bezondigde zich in haar veroveringsdrift aan dezelfde zonde. De even noodzakelijke als onvermijdbare en welkome bezetter uithangen: het is een soort mechanisme in de wereldgeschiedenis. In het Westen evenzo als bij lokale vorstendommen en wereldmachten in China, Azie, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika. Zo blijkt uit ‘Vrede en oorlog’. De wereldgeschiedenis die kortelings uit kwam, geschreven door de Belgische publicist en politiek wetenschapper Jonathan Holslag. De auteur is te gast.

Alweer zes jaar geleden was hij correspondent in India. Ter plekke zag hij in de grootste democratie ter wereld een autoritair leider de verkiezingen winnen. Vergelijkbare verschijnselen deden zich voor in Turkije (Erdogan) en Hongarije (Orban). Sinds een jaar is hij correspondent in de Verenigde Staten, en ook daar kwam een politicus aan de macht, die nou niet zomaar overkomt als een democraat in hart en nieren. En dan is bij dit alles Poetin en zijn Rusland nog niet eens genoemd.Historicus en correspondent Casper Thomas schreef over het autocratisch democratisch tekort het boek ‘De autoritaire verleiding’. De auteur komt erover praten.

Lekker eten is een lust voor de maag en voor het oog. Maar hoe werd eten in het verleden gepresenteerd, op plaatjes, in kookboeken en in restaurants? De tentoonstelling ‘ Feast for the Eyes. The Story of Food in Photography’’ vertelt de geschiedenis van de voedselfotografie vanaf de negentiende eeuw tot heden. En laat zien hoe we ons aan plaatjes verlekkerden. Kim Knoppers, curator van het fotomuseum FOAM is te gast.

Met in het eerste uur een gesprek met Belgische publicist en politiek wetenschapper Jonathan Holslag, de column van John Jansen van Galen en Casper Thomas over zijn boek 'De autoritaire verleiding'.

Met in het tweede uur historicus Diederik Smit over de verbouwing van de Tweede Kamer, de geschiedenis van voedselfotografie en Het Spoor Terug: De ontdekking van Vermaning.

Ieder jaar ontvallen ons weer talloze bekende en minder bekende belangrijke openbare personen. En ieder jaar is dat weer een goede reden om tegen het eind ervan een aantal van hen te herdenken, bij wijze van requiem. In 2018 verruilde Wim Kok het tijdelijke voor het eeuwige, en hetzelfde deden bijvoorbeeld Winnie Mandela en Mies Bouwman. In OVT bespreken we een aantal personen uit de wereld van cultuur, politiek en geschiedenis, die net wat minder herdacht zijn dan hun beroemdere tijdgenoten. Met bijdragen van historicus Wim Berkelaar, Amerikaniste en historica Markha Valenta en journalist en publicist bij de Groene Amsterdammer, Xandra Schutte.

De column is van John Jansen van Galen

Het was een slavenvanger die de anti-slavernijbeweging in de negentiende eeuw van de argumenten voorzag die een einde maakten aan het onmenselijke systeem. Hij heette John Gabriel Stedman en was een Schots-Nederlandse officier die in Suriname rond 1800 jacht maakte op weggelopen slaven. Zijn boek ‘Narrative, of a five years expedition against the Revolted Negroes' werd een bestseller. Het onthulde gedetailleerd in woord en beeld hoe de plantage-eigenaren omgingen met hun bezit, hun slaven. Roelof van Gelder beschreef het leven en werk van Stedman in zijn biografie ‘Dichter in de jungle: John Gabriel Stedman’. De journalist-geschiedschrijver is te gast.

Ze hebben alle geluiden denkbaar bij het Amerikaanse Smithsonian Folkways: van kwakende brulkikkers tot Indianen die de Pow Wow doen en jankende cowboys. Een gesprek met Huib Schippers. De Nederlandse directeur van het fameuze muziekarchief kijkt terug op 70 jaar verzamelwoede van exotische klanken en bespreekt de vroege Amerikaanse volksmuziek. Met fragmenten van Woody Guthrie, Mississipi John Hurt, Clarence Ashley (The Coo Coo Bird) en met een onbekende opname van de nog zeer jonge Bob Dylan.

Met in het tweede uur: het anti-slavernijboek en Het Spoor Terug: Smithsonian Folkways.

Met in het eerste uur: In Memoriam 2018 en de column van John Jansen van Galen.

Historicus en recensent Wim Berkelaar bespreekt de nieuwste historische boeken. Met ditmaal: ‘Johannes van Dam. De biografie’ door Jeroen Thijssen; ‘Whisky, wapens en weelde. Daniel Wolf, ondernemer in crisis- en oorlogstijd’ door Herman Langeveld; ‘Endlösung. Het lot van de joden 1933-1949’ door David Cesarani; en ‘Vrede en oorlog. Een wereldgeschiedenis’ door Jonathan Holslag.

Wat aten gewone en minder gewone Nederlanders in de Gouden Eeuw? Overblijfselen van de uitwerpselen van onze vroegmoderne voorouders verraden alles over hun menu en lievelingskostje. Archeologe Merit Hondelink dook in beerputten uit de zestiende en zeventiende eeuw en komt vertellen wat ze daar aantrof.

Het was een Nederlander die aan de wieg stond van de allereerste Engelse kookschool. Hij heette Iwan Kriens en groeide op in Den Haag. In post-Victoriaans Londen maakte hij naam als gastronomische reus. Trudy van der Wees schreef zijn geschiedenis in ‘De kookschool van oom Iwan. The Dutch Chef in Post-Victoriaans Engeland.’ De historica is te gast.

Met in het tweede uur: menu uit de beerput, historische boeken door Wim Berkelaar en Tijdgeest: de heiligman in de zak.

Met in het eerste uur de geschiedenis van het vliegtroostdier, de Nederlandse betrokkenheid bij illegale adopties in de jaren zeventig en tachtig, de beste Mary Poppins en de Nederlander die aan de wieg stond van de allereerste Engelse kookschool kennen.

Het moet dé film van deze kerst en oud en nieuw worden: Mary Poppins Returns. De terugkeer van het kindermeisje dat zich bij voorkeur vliegend per paraplu door Londen begeeft, is het onderwerp van de remake van de aloude gezellige warme filmmusical. Maar kan Julie Andrews, de enige echte Mary Poppins uit de musical uit 1964, wel geëvenaard, laat staan overtroffen worden. En wat was ook weer het verhaal van het kindermeisje uit het Good Old England van omstreeks 1910? Filmjournalist en historica Floortje Smit bespreekt de film en kiest de beste Mary.

De column is deze week van John Jansen van Galen.

‘Vanaf 21 december 2018 mag u alleen op vluchten van, naar of via de Verenigde Staten uw emotionele assistentiehond meenemen in de cabine.’ Zo luidt de nieuwste regel van de KLM inzake troostdieren die aan de voeten van het bange baasje mogen liggen tijdens de vlucht. Maar hoe zit het met troostdieren in de cabine? In 1927 ging in Amerika het eerste therapiedier mee de lucht in. Sindsdien is de blaffende of miauwende troostviervoeter steeds meer aan banden gelegd. Luchtvaarthistoricus Marc Dierikx is te gast.

Sander Dekker, minister van Rechtsbescherming, heeft een onafhankelijk onderzoek aangekondigd naar mogelijke betrokkenheid van overheidsfunctionarissen bij illegale adopties. Een externe commissie gaat kijken wat er precies is gebeurd en wat de rol van de Nederlandse overheid daarbij was, schrijft Dekker aan de Tweede Kamer. Aanleiding voor het onderzoek zijn aanwijzingen dat Nederlandse ambtenaren een rol hebben gespeeld bij illegale adopties uit Brazilië in de jaren zeventig en tachtig. Journalist en adoptiekenner Anouk Eigenraam komt vertellen over de adoptieprocedures van toen en nu, en over de illegale kinderhandel.

1087, Myra, in het Zuiden van Turkije. Midden in de nacht vallen tientallen gewapende Italianen de plaatselijke kerk binnen, op zoek naar de sarcofaag van Sint Nicolaas. Eenmaal gevonden breken ze die open - en binnen een paar ogenblikken belanden de overblijfselen van de Heiligman in de zak. Die gaan mee terug op de boot naar Italië, naar Bari. Wat bezielde deze zich zo schandelijk misdragende geestelijken? Met mediëvist Sanne Frequin, historica Carolina Lenarduzzi, pastoor Hendrik Hoet en archeoloog Michel Groothedde.

‘Pak mijn penis vast, het is energie en zal je genezen’, aldus de spiritueel genezer João de Faria tegen een vrouw die bij hem kwam om verlossing. ‘Jan van God’ zoals de wereldberoemde Braziliaanse healer ook wel genoemd wordt is na Sai Baba en de Bhagwan de zoveelste goeroe die wegens seksueel misbruik wordt aangeklaagd. Een Nederlandse vrouw bracht deze week zijn misstappen in de openbaarheid, in Brazilië wordt er al maanden over gepraat. Zuid-Amerikacorrespondente Marjon van Royen legt uit hoe het zit met Jan en zijn seksuele aberraties.

Ga naar Rome, want daar is Caravaggio ‘wonderlijcke dinghen’ aan het doen, adviseerde Karel van Mander in zijn beroemde ‘Schilder-boeck’ uit 1604. En zo geschiedde. Begin zeventiende eeuw trokken Utrechtse schilders naar Rome om zich te laten inspireren door de meesterwerken van Caravaggio. Deze ‘caravaggisten’. De tentoonstelling 'Utrecht, Caravaggio en Europa' toont het internationale caravaggisme en focust zich op drie Utrechtste caravaggisten: Gerard van Honthorst, Dirck van Baburen en Hendrick ter Brugghen. Bart Rutten, Artistiek directeur van het Centraal Museum, is te gast.

Na maar liefst 41 jaar heeft de Amerikaanse ruimtesonde Voyager 2 ons zonnestelsel verlaten. De historische gebeurtenis vond in november plaats, maar werd pas afgelopen week officieel door NASA bekend gemaakt. De Voyager werd in 1977 gelanceerd om mogelijke ruimtewezens met het verschijnsel mens en de planeet aarde vertrouwd te maken. Dit gebeurde onder meer door een muziekstuk zoals de negende van Beethoven ("Alle Menschen werden Bruder") en groeten van over de hele wereld mee te sturen met de sonde. Journalist en sterrenkundige Govert Schilling is te gast.

Vorige week was de schatrijke Amerikaans-Hongaarse filantroop George Soros weer eens in het nieuws omdat de door hem gefinancierde Central European University Hongarije moet verlaten. Maar eigenlijk is Soros al maanden in het nieuws – hij ontving in november een bompakket, Trump beschuldigt hem ervan demonstranten te betalen en Baudet wil een onderzoek naar zijn invloed in Nederland. Reden te over dus om met Hongarije-kenner en historicus Stefan van der Poel te praten over George Soros, man en mythe.

De column is deze week van Nelleke Noordervliet.

Het was een zwaar ingekorte bijbel, waarin 90 procent van het oude testament en 50 procent van het nieuwe testament ontbrak. En het was een bijbel speciaal voor slaven, waarin was te lezen dat de Heer het allemaal zo gewild had, dat je op aarde slaven had en meesters. Een zeldzaam exemplaar van de uit 1800 stammende slavenbijbel is vanaf deze week te zien in het ‘Museum of the Bible’ in Washington. Slavernijhistoricus Karwan Fatah Black komt erover praten.

In dezelfde week dat in België het Africa Museum heropent met een nieuwe kritische weergave van het koloniale verleden, zendt de Belgische televisie een serie over Congo uit. ‘Kinderen van de kolonie’ heet de serie, waarin voor het eerst de Congolese stem wordt gehoord. Politicologe en kind de Congo, Nadia Nsayi komt praten over het vernieuwde Museum in Tervuren (voorheen Congo Museum) en de televisieserie.

Met in het eerste uur: Voyager 2, Soros, de column van Nelleke Noordervliet, kinderen van de kolonie en de slavenbijbel.

Met in het tweede uur: Jan van God, Carravagio en Tijdgeest: Alle vrouwen zijn lesbisch, behalve die het nog niet weten.

Met in dit eerste uur: kerkasiel, circulaire varkens, de column van Alexander Münninghoff, dode witte mannen en Malcolm X.

Met in het tweede uur: 70 jaar Genocideconventie, maffia en de vierde aflevering van Tijdgeest: Het Chinese verlangen naar een alfabet.

Ze worden vetgemest in Amsterdam Nieuw-West met de etensresten van stadsbewoners, en na de slacht zullen ze weer op het bord van Amsterdamse restaurants belanden. We hebben het over de circulaire varkens van de Amsterdamse boerderij Herkomst, waarvan dezer dagen de eerste lading naar het slachtblok wordt geleid. Het klinkt zeer modern, maar mediëvist Janna Coomans, auteur van ‘De middeleeuwse stad en zijn varkens’ weet ons te vertellen dat in de Middeleeuwen bijna elk gezin wel zo’n levend spaarpotje onderhield. Ze is te gast.

De column is deze week van Alexander Münninghoff.

De classica Donna Zuckerberg ontdekte een paar jaar terug dat de interesse voor de klassieke oudheid leek te herleven onder anti-feministische en extreem-rechtse jonge mannen. Ze ging op onderzoek uit en schreef het boek ‘Not All Dead White Men’, over waarom vrouwenhatende mannen zo van de klassieke oudheid houden. Ineke Sluiter, hoogleraar Klassieke Talen aan de Universiteit Leiden, las het boek en komt erover vertellen.

Het is meer dan vijftig jaar geleden dat The Autobiography of Malcolm X werd gepubliceerd. Maar de drie hoofdstukken die het boek niet haalden, waren mysterieus verdwenen. Totdat ze dit jaar opeens bij een veiling verschenen. Het Schomburg Center in New York wist een hoofdstuk te bemachtigen en heeft het nu beschikbaar gesteld voor publiek. Het hoofdstuk getiteld “The Negro” laat een andere kant zien van de activist en daagt ons uit met een andere blik naar het leven van Malcolm X te kijken. Amerikaniste Markha Valenta is te gast.

Aanstaande zondag 9 december is het precies 70 jaar geleden dat het ‘Verdrag inzake de voorkoming en bestraffing van genocide’, kortweg de Genocideconventie, werd goedgekeurd door de Verenigde Naties. Zeventig jaar nadien moet worden geconcludeerd dat de Genocideconventie geen nieuwe volkerenmoorden of genocide heeft kunnen voorkomen. De vraag naar de betekenis van de conventie is dan ook een terechte. Een gesprek met genocidedeskundigen Uğur Ümit Üngör en Thijs Bouwknegt.