Holocaustoverlevende Salo Muller: 'Ik was een einzelgänger'

"Tot vanavond en lief zijn hoor" waren dus de laatste woorden van zijn moeder toen hij haar en zijn vader zag op het toneel van de Hollandsche Schouwburg in 1942. Een jaar later zijn de ouders van Muller vermoord in nazivernietigingskamp Auschwitz. Salo Muller is de zoon van de Joodse Lena Blitz en Louis Muller. Hij overleefde de oorlog nadat hij vanuit de crèche achter de Schouwburg werd gered en zat sinds dat moment ondergedoken op acht verschillende adressen gedurende de oorlog.

Over zijn jeugd tijdens de oorlogsjaren schreef hij het boek Tot vanavond en lief zijn hoor.

Tijdens de oorlog

Op de verjaardag van zijn oom vond een razzia plaats. Onder andere op de Dintelstraat, waar Muller op dat moment was om de verjaardag van zijn oom te vieren. Maar er werd niets gevierd. In tegendeel, Muller werd opgepakt en meegenomen in de overvalwagen. Hij was toen zes jaar oud. "Ik was bang. Ik voelde dat er iets gebeurde, maar ik wist niet wat het was. Mijn moeder had in het begin van de oorlog gezegd, toen we de ramen moesten verduisteren en niet meer op bezoek gingen bij opa en oma, dat er slechte mensen in Amsterdam waren. En dat ik nooit met ze mee mocht gaan."

Muller werd meegenomen naar de Hollandsche Schouwburg, de plek waar hij voor het laatst zijn ouders zou zien. Zij waren ook opgepakt en stonden op het podium in de zaal, hij rende op hen af maar Salo werd weggesleurd door een Duitse soldaat en een verpleegster. Hij werd naar de crèche gebracht en heeft daar vier dagen doorgebracht, in angst. "Het was een nare tijd, maar ik besefte niet precies wat er was." Vanaf dat moment heeft Muller negen keer ondergedoken gezeten, waaronder op adressen in Friesland.

Na de oorlog

Hoewel Mullers ouders een jaar later, in 1943 toen hij zeven jaar oud was, vermoord werden, wist hij dit pas op zijn elfde. In een brief van het Rode Kruis stond dat ze waren omgekomen. "Vergast", zegt Muller kortaf. "Ze waren niet omgekomen, ze zijn vergast." Salo Mullers instelling is bewonderenswaardig. Want waar haal je de kracht vandaan als je op zo'n jonge leeftijd allebei je ouders aan zoiets kwijtraakt? "Volgens mij gaat het vanzelf. Ik ben goed begeleid daarna. Ik was astmatisch, stotterde en had eczeem." Maar na vier maanden in Zwitserland te zijn geweest om aan te sterken, mocht hij terug naar Amsterdam.

Salo ging voor het eerst naar school, daar leerde hij jongens en meisjes kennen, iets dat hem vreemd was in zijn jeugd aangezien hij zich altijd moest verbergen. "Ik kwam in Amsterdam beschadigd aan, maar door mijn school en vriendjes en vriendinnetjes ben ik langzaam weer een beetje mens geworden." De oorlogsjaren hebben wel hun sporen achtergelaten. "Ik was een einzelgänger. Een jongetje dat altijd alleen rond moest lopen."

Levend houden

Bij Ajax, de voetbalclub waar hij fysiotherapeut was, was hij niet meer alleen. Maar hij kon er zijn verhaal niet kwijt. "Dat heb ik niet geprobeerd, het kwam ook niet aan. Ik wil niet zielig overkomen." Alleen Piet Keizer en Donald Veldman heeft hij in vertrouwen genomen, zijn "gabbertjes".

Tegenwoordig spreekt hij er wel over, onder andere in schoolklassen. Hij krijgt groep 8 altijd doodstil met zijn verhaal. "Ik ben een uur bezig. en na afloop mogen ze vragen stellen, dan zie je hoe het ze aangrijpt. Hun vragen zijn ongelooflijk." Hoewel Muller nog altijd bang is in het donker, een angst die is ontstaan in Friesland in de onderduikperiode, heeft hij alles van zich afgeschreven. Dat heeft hem geholpen. Op 4 mei herdenkt hij in het Gijsbrecht van Amstelpark.