De ozonlaag is bijna dicht, nu de klimaatdoelen nog

Het is zeer onwaarschijnlijk dat we de klimaatdoelen gaan halen. Dat stelde het Planbureau voor de Leefomgeving deze week. Niet echt een verrassing volgens hoogleraar systeemtransities en klimaatverandering Heleen De Coninck. "Vorig jaar was er ook al geen goed nieuws en er is eigenlijk geen nieuw klimaatbeleid bijgekomen in Nederland." Het bericht van het Planbureau kwam op Wereld Ozondag. Het is namelijk veertig jaar geleden dat werd besloten het gat in de ozonlaag te dichten. Met succes als resultaat. Maar waarom is er wel effectief beleid voor het gat in de ozonlaag, maar wordt het klimaatprobleem maar niet opgelost? Zijn deze milieuproblemen te vergelijken?

Wat was het probleem met de ozonlaag?

De ozonlaag is een deel van de atmosfeer dat zich 10 tot 15 kilometer boven het aardoppervlak bevindt. Ozon absorbeert een deel van het uv-licht van de zon, waardoor er minder uv-straling op het aardoppervlak terechtkomt. De laag beschermt ons dus tegen de gevaren van de zon, zoals huidkanker door straling. De Nederlandse chemicus Paul Crutzen ontdekte dat stikstofchemie invloed had op de hoeveelheid ozon in de atmosfeer. Later gebruikten twee Amerikaanse onderzoekers die inzichten om hetzelfde uit te rekenen voor de zogenoemde cfk’s. Zo werd duidelijk dat deze chemische stoffen ervoor zorgden dat er een gat in de ozonlaag ontstond.

Die cfk’s werden gebruikt als drijfgas in deodorant en bijvoorbeeld in airconditioners. Wanneer die airconditioners werden afgedankt of wanneer je deodorant opspoot, kwamen de stoffen vrij. Dat zorgde ervoor dat de ozonlaag steeds dunner werd. Veertig jaar geleden werd tijdens de conferentie van Wenen afgesproken om internationaal samen te werken aan het dichten van het gat in de ozonlaag.

Het verschil met klimaatbeleid

Net als nu bij het klimaatprobleem was er destijds ook een soort twijfelbrigade die zei: "Het zal wel niet zo’n vaart lopen, klopt het allemaal wel? Er zijn nog onzekerheden." Maar al vrij snel werd duidelijk dat het wél een serieus probleem was: het aantal gevallen van huidkanker nam toe.

Er zijn een aantal verschillen tussen het ozonprobleem en het klimaatprobleem. De landen die last hadden van het ozonprobleem waren dezelfde landen die het veroorzaakten. Het klimaatprobleem wordt daarentegen vooral veroorzaakt door de rijkere landen, terwijl juist de armere landen het meest kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering. Wie er iets aan wil doen, moet dus kosten maken in de rijke landen, terwijl de armere landen daar als eersten van profiteren. Ook eiste het oplossen van het ozonprobleem een relatief beperkte ingreep. Het ging om enkele stoffen en een paar economische toepassingen. Bij klimaatverandering gaat het daarentegen om een transitie van de hele economie. Dat heeft dus veel grotere gevolgen voor ons dagelijks leven.

Geen blauwdruk, wél lessen van het ozonverdrag

"Het ozonverdrag als blauwdruk voor een klimaatverdrag nemen gaat denk ik niet werken, omdat de verhoudingen nu heel anders liggen", aldus De Coninck. Toch kan volgens de hoogleraar veel van de ozonaanpak wel worden toegepast op klimaatverandering. Bij het oplossen van het probleem bleek dat internationale samenwerking en milieutoppen echt succes kunnen hebben. "Ook bij ozon was er sprake van het in twijfel trekken van wetenschappelijke resultaten. Daar zouden we echt van moeten leren. Het staat gewoon vast: klimaatverandering moet je niet meer ontkennen."