Oproep tot radicale herziening van economie: 'De mens is een zinzoeker, geen genotmachine'

In Klomps nieuwe boek Ecoliberalisme pleit hij voor een economie die de ecologie centraal stelt en meer recht doet aan de menselijke behoefte aan zingeving.

Genot of geluk?

In de gangbare economische modellen wordt de mens gezien als een rationeel wezen dat handelt vanuit eigenbelang. "Dat is een reductie van wat de mens werkelijk is", stelt Klomp. "We zijn geen nut-maximaliserende machines maar zinzoekers." Volgens Klomp gaat het in de kern van ons bestaan om vier universele verlangens: zingeving, autonomie, verbondenheid en zekerheid.

Die existentiële spanningen, zoals onze zoektocht naar controle in een fundamenteel onzeker bestaan, drijven veel van ons gedrag. Ook op economisch gebied. "We zoeken pseudo-oplossingen in consumptie." zegt Klomp. "Dat genot verwarren we met geluk, en dat is de basis van verslaving."

'Groene groei bestaat niet'

Klomp stelt dat we in een economie leven die draait op begeerte en genot, niet op werkelijke behoeften. Daardoor wordt overconsumptie gestimuleerd en raken we steeds verder verwijderd van een houdbare manier van samenleven. "De economie maakt de economie kapot", stelt de verandereconoom. "Groene groei bestaat niet. We hebben een systeem gecreëerd waarin ecologie ondergeschikt is aan economische winst. Maar wij zijn natuur, ook al ervaren we dat niet zo. En als we die natuur blijven ondermijnen, vermoorden we uiteindelijk onszelf."

De oplossing die Klomp voorstelt is fundamenteel van aard. In zijn boek introduceert hij het ecoliberalisme: een nieuw economisch stelsel waarin ecologie leidend is en de economie in dienst staat van menselijk en natuurlijk welzijn. Klomp pleit voor een systeem waarin burgerparticipatie centraal staat, met ruimte voor zowel lokale en kleinschalige initiatieven als wereldse technologieën. "In mijn utopische denkwereld draait de economie om burgers die samen de regie nemen over hun leefomgeving", aldus Klomp. "Het is een paradoxale mix van kleine en grote ontwikkelingen tegelijkertijd."

Fotonica en ecologisch denken

Dat er ook binnen de technologische sector beweging is richting meer duurzame oplossingen, dat vertellen Martijn Heck en Johan Feenstra. Heck, hoogleraar fotonica aan de TU Eindhoven, wijst op de steeds energie-efficiëntere chips. "Je smartphone kan tegenwoordig tien keer meer dan tien jaar geleden, met dezelfde batterij."

Johan Feenstra, CEO van SMART Photonics, benadrukt het belang van systeemdenken. "We moeten kijken naar de totale impact van technologie, van 'cradle to grave'." Klomp vult aan: "Ecologisch denken betekent erkennen dat alles met elkaar verbonden is. De werkelijkheid is niet individueel, maar relationeel."

'Niet wachten, nu handelen'

"We gaan rond 2050 af op een verlies van minstens 20 procent van onze economie, dat overleeft het systeem niet", zegt Klomp. Hoewel de transitie volgens hem onvermijdelijk is, is hij ook hoopvol. "Er gebeurt veel in de onderstroom. We hoeven niet te wachten op een grote klap, maar kunnen nu al beginnen met anders denken en handelen."