Metaforen voor ziektes, daar moeten we mee oppassen

Illness as a Metaphor, van Susan Sontag

"Sontag werd geïnspireerd om dit boek te schrijven toen zij zelf kanker kreeg, in 1978. Zij merkte toen plotseling hoe de wereld haar anders behandelde. Hoe zij over zichzelf anders begon te denken. Toendertijd was het nog heel schaamtevol om kanker te krijgen. Het speelt bij ziekte op individueel niveau", vertelt Blussé.

Maar het gaat over ziekte, pest en plagen op een groter niveau. Blussé: "Het heeft voor mij wel mijn ogen geopend. Het heeft mij anders doen kijken naar hoe wij nu over corona praten. Er komen nu voortdurend metaforen overal voorbij. We hebben het over de oorlog tegen corona. En de verplegers aan de frontlinie. Maar ook 'moeder natuur hersteld het evenwicht met corona'."

Ziektes op een afstand plaatsen

"Wat ik zelf heel interessant vond, is dat zij beschrijft - dit is al in de jaren '70 en 80 - hoe wij ziekte en plagen ook in taal buiten onszelf plaatsen, op afstand. Ze beschrijft hoe er wordt gesproken over Cholera, als een Aziatisch fenomeen", zegt Blussé. Er is een behoefte om een gevreesde ziekte te bestempelen als iets wat van buiten komt. Ze beschrijft dat het ertoe leidt dat wij het niet serieus nemen als een gevaar dat ons kan raken.

Chris Kijne: "Als ik naar mezelf kijk. We zagen het allemaal gebeuren in december al, in Wuhan. En in januari helemaal. Ik heb er nog discussies over gehad met collega's. Ik zei, joh kom op, dat hebben we eerder meegemaakt, dat is daar in China. Door het inderdaad in zo'n context te plaatsen heb ik het onderschat. Absoluut."

'Italiaanse toestanden'

Blussé: "Ik vond het ook heel opvallend dat we heel lang vasthielden aan de term 'Italiaanse toestanden'. Normaal gesproken hebben we het dan over maffioze toestanden. Plotseling werd het op Noord-Italië geplakt." Het kwam van China, via de rest van Azië, dichterbij en dat konden we moeilijk bevatten.

"Het is slechts een voorbeeld van hoe Sontag heel slim analyseert hoe wij over ziektes praten. Maar ook wat de concrete gevolgen daarvan zijn." Ziekte als een metafoor'. Het is een verzameling van twee essays, die nu heel actueel zijn.

Boekenpodcast

De NPO Radio 1 Boekenpodcast verschijnt tweewekelijks op vrijdag. Onze presentatoren bespreken in wisselende duo’s recent verschenen boeken. De podcast is hier te beluisteren.