Hoe voorkom je dat de zittende macht de agenda van het journaal bepaalt?

Komen de onderwerpen in het NOS Journaal overeen met de thema's waar Nederlanders zich zorgen over maken? Dat onderzocht campagnestrateeg Sybren Kooistra voor Joop.nl. Hij keek het afgelopen anderhalf jaar naar journaals en legde de 409 uitzendingen naast de lijst van de Eurobarometer. Die doen jaarlijks een onderzoek naar waar Nederlands het meest bezorgd over zijn. Daaruit kwamen vier grote thema's: migratie, wonen, koopkracht en inflatie, en klimaat en milieu.

Kooistra: "Bij het NOS Journaal is er natuurlijk aandacht voor al die onderwerpen. Maar er is wel een vertekening. Er is meer aandacht voor migratie dan dat er zorgen zijn bij Nederlanders. En er is minder aandacht voor bijvoorbeeld wonen, dan dat er zorgen zijn bij Nederlanders."

'Nieuwsbeeld niet elke dag evenwichtig'

Bij het journaal worden de zorgen of geneugten van Nederlanders meegenomen in de nieuwskeuze. Maar: het is één van meerdere factoren waar rekening mee wordt gehouden. Oftewel: over de tijd heen streeft het journaal ernaar om de zorgen van Nederlanders zo evenredig mogelijk te hebben besproken, maar er wordt niet bij elke uitzending nagelopen of alle zorgen aan bod zijn geweest.

"Het nieuwsbeeld is natuurlijk niet iedere dag evenwichtig. Dus soms is iets meer in het nieuws dan anders. En we hebben natuurlijk ook maar zoveel tijd dus er moeten keuzes worden gemaakt", legt Giselle van Cann uit, hoofdredacteur van het NOS Journaal.

Migratie in het journaal

Dat er veel aandacht is geweest voor migratie in de journaals, is niet zo gek, vindt Van Cann. "Als je kijkt naar het Nationaal Kiezersonderzoek blijkt dat migratie écht een groot thema is. En ook, het is een beetje paradoxaal. De meerderheid wil een kabinet dat strenger is over immigratie in het algemeen. Tegelijkertijd zegt een meerderheid van de Nederlanders dat ze in eigen gemeente ruimte willen maken voor asielopvang." Daarnaast wordt er ook door burgers geageerd tegen azc's, zegt Van Cann: "Dat zijn drie verschillende tegenstrijdige ontwikkelingen die wij allemaal proberen te vangen."

Migratie is natuurlijk ook het thema waar twee kabinetten over zijn gevallen, voegt Kooistra toe. Bovendien werd er door coalitiepartijen gesproken over een 'asielcrisis' waardoor het woord 'crisis' aan het migratiethema werd verbonden. Terwijl 'crisis' precies een woord is dat het journaal wil mijden. Tegelijkertijd kan het journaal er natuurlijk niet omheen in sommige aspecten, zoals bij 'kabinetscrisis'.

Containerbegrippen

De hoofdredacteur van het NOS Journaal legt uit dat zij, al helemaal in campagnetijd, zich bewust zijn van het feit dat iedereen die in het nieuws wil komen dat met een eigen agenda doet. Dat woorden dus niet moeten worden overgenomen. Daarnaast wil het journaal zo weinig mogelijk containerbegrippen gebruiken, en specifieker op zaken ingaan, anders haken mensen af.

"Dus als je het hebt over 'asiel', heb het dan over 'opvang'. Of als je het hebt over 'klimaat', heb het dan over 'opwarming' of 'biodiversiteit', dan ben je journalistiek veel preciezer en doe je meer recht aan de kijker of de luisteraar", zegt Van Cann.

Burgeragenda

Als laatste deel van het onderzoek van Kooistra, haalt hij aan dat de oppositieleider Timmermans, er qua aandacht in het journaal ten opzichte van partijleiders van coalitiepartijen, er behoorlijk bekaaid van afkomt. Hij concludeert dat er dus zoveel nieuws wordt gemaakt door de ruziënde partijen, dat er iets verloren raakt.

Kooistra raadt het journaal aan om de burgeragenda te hanteren zoals media in de Verenigde Staten dat ook doen. "Daar wordt begonnen bij de agenda van de burgers en op basis daarvan worden keuzes gemaakt op de redactie."