Waarom zou 'Waiting for Godot' alleen door mannen gespeeld kunnen worden?

"Ik vind het onzin", vertelt actrice Elsie de Brauw in NOS Met het Oog op Morgen. "Het gaat over mensen. Menselijk existentieel gevoel. Ik zou niet weten waarom het alleen voorbehouden zijn aan mannen."

Toneelstuk

Het toneelstuk gaat over 2 mensen die zich op een onherbergzame plek bevinden. Er is één boom op het toneel, verder staat er niks. De twee moeten wachten op Godot, maar die komt maar niet. "Terwijl ze er hartstochtelijk op wachten, raken ze de draad kwijt", zegt De Brauw.

"Ze verliezen zich in alledaagse dingen. Ze ergeren zich aan schoenen die knellen, ze hebben honger, ze vervelen zich. Er komen 2 andere mensen langs, die geven afleiding en dan gaan ze weer weg en vervelen ze zich weer." De personen zijn in paniek dat Godot niet komt en op een gegeven moment weten ze niet eens meer waarop ze wachten. "Voor ons gaat het over iets existentieels als leven en dood."

De Brauw snapt waarom het cultureel studentencentrum de opvoering gestopt heeft. "Het gaat over mensen. Het is niet meer van deze tijd om het uitsluitend door mannen te laten spelen. Ik zou niet weten wat de meerwaarde is om het alleen maar door mannen te laten spelen."

Rechtszaak

In 1988 speelde De Toneelschuur het stuk met een vrouwelijke cast. Dat leidde uiteindelijk tot een rechtszaak. "Toen moest je ook al de rechten opvragen bij zo’n schrijver", vertelt Simon van den Berg, hoofdredacteur van de Theaterkrant. "Halverwege het productieproces zei de producent van de Toneelschuur: volgens mij krijgen we hier mot mee. Uiteindelijk is er ook een rechtszaak aangespannen, maar die is door Beckett verloren."

De rechter ging mee in de argumenten van de Toneelschuur. "Het is een universeel thema, de spelers en de regisseur hebben zich gehouden aan het script. Het is een heel precies script, waar precies staat hoe je moet kijken, waar de pauzes moeten vallen en hoe het decor eruit moet zien. Daar hebben ze zich aan gehouden. Alleen niet aan het geslacht van de spelers."

Beckett

Waarom was het dan zo belangrijk voor de schrijver Beckett dat het toneelstuk uitgevoerd werd door mannen? "Ik denk dat het een algemener bezwaar was", vertelt Van den Berg. "Hij heeft 2 voorstellingen gezien, eentje in Spanje en eentje in Israël, gespeeld door vrouwen. Die bevielen hem niet. Er was een soort idee, dat zeker in Nederland, de regisseurs maar wat aanklooiden met jouw tekst." Volgens Van den Berg kwam dat omdat er in de tijd veel geëxperimenteerd werd met toneelstukken, vooral nieuwe toneelstukken. "De zaakwaarnemers, de uitgevers, moesten ervoor zorgen dat het in toom gehouden werd."

Ondanks dat Beckett de rechtszaak verloor, heeft hij juridisch vastgelegd dat het alleen door mannen gespeeld mag worden. "De rechter heeft zelf aangegeven van: als de schrijver echt niet wil dat het gebeurt, kan hij zelf aan de overeenkomst een clausule toevoegen dat alleen mannen het mogen spelen. Dat is vervolgens gebeurd", vertelt Van den Berg.

Toch spelen

Altstadt heeft wel de rechten kunnen krijgen om het toneelstuk te spelen. "Wij wilden dat stuk spelen. Degene die de rechten heeft aangevraagd heeft helemaal niet genoemd dat ik een vrouw was", vertelt De Brauw. "Die zei: we zullen ons aan alles houden wat er staat. We hebben respect voor het gedachtegoed van Beckett, het decor, regieaanwijzingen en de tekst. En dat we ook het originele geslacht van de personages zullen respecteren."

"Dat doen we ook. Ik speel niet een man en niet een vrouw. Ik ben toevallig een vrouw, maar ik speel gewoon een iemand. Ik word ook met meneer aangesproken, maar ik heb één iemand gehoord die zei: ik vind het gek dat je meneer wordt genoemd."

Toch zouden de zaakwaarnemers er een probleem van kunnen maken, zegt Van den Berg. "In diezelfde clausule staat: er mag niet toegevoegd of weggelaten worden. De producent engageert zich met absolute respect aan de tekst, zowel aan het geslacht van de personages. Ik zou het een hele interessante zaak vinden. Ik vind het ook gemiste kans van de Universiteit Groningen, dat ze dus de kunstenaars straffen, de regisseur die iets wil. In plaats van dat ze zeggen: ga het maar doen, zoals jij echt zou willen. Wij nemen die rechtszaak wel op ons."