Kolonialisme in de ruimte: 'Eigenlijk is het gewoon maantje-pik'

Koloniaal gedrag

Volgens Neski staat de strijd tussen de grootmachten symbool voor een bredere ontwikkeling: kolonialisme in de ruimte. "Toen Columbus in Zuid-Amerika aankwam, was het ook een zogenoemd 'no-man's-land'. Het was van niemand, maar er waren al wel mensen, dieren en planten", zegt hij. "Het werd een juridische chaos, en uiteindelijk mochten de Europese kolonialisten daar inderdaad zijn. Nu zien we dat weer."

Hoewel het ruimteverdrag landen verbiedt om gebieden te claimen, ziet Neski dat dit in de praktijk anders uitpakt. "De Verenigde Staten zegt de maan niet in bezit te nemen, maar gaat er wél heen, stationeert zichzelf dan en beveiligd het gebied om er activiteiten te kunnen vervullen. Eigenlijk is dat gewoon bezetting en dus koloniaal."

Ongelijkheid in een 'gedeelde' ruimte

Het ruimteverdrag uit 1967 vormt de basis van het internationale ruimterecht en stelt dat de ruimte door iedereen gedeeld moet worden. Neski: "Uiteindelijk is het maar een heel select groepje, mensen die 'space-enabled' zijn, die er naar toe kunnen. Hier zien we een nieuw soort ongelijkheid ontstaan." Hij wijst hierbij op de rol van grote commerciële spelers zoals SpaceX, Blue Origin en Virgin Galactic: "Elon Musk wil vanaf de maan naar Mars, Jeff Bezos wil gewoon in de ruimte zijn en Richard Branson wil het ruimtetoerisme aanzwengelen."

Wie houdt toezicht?

Omdat de ruimte van niemand is, is er geen centrale autoriteit die toezicht houdt. "In het verdrag staat niets specifieks opgeschreven over hoe de handhaving vormgegeven moet worden", zegt Neski. "De literatuur wijst erop dat dat de landen zelf politie-agentje moeten gaan spelen, maar vanuit de criminologie weten we dat dat niet werkt."

Ook bedrijven zullen zichzelf niet zomaar controleren, volgens Neski: "Althans als het in het voordeel van de bedrijven is misschien wel, anders niet." Als voorbeeld noemt hij Starlink, de satelliet internetdienst van Elon Musk. "Op zijn website heeft benoemd dat zij zich niets zullen aantrekken van aardse wetgeving."

Risico's

Volgens Neski zijn de eerste stappen richting structurele ongelijkheid al zichtbaar. "Het verhaal van Elon Musk is dat we naar Mars kunnen om de mensheid voor te zetten, wanneer dit op aarde niet meer kan. Als slechts bepaalde mensen dan de aarde kunnen verlaten wanneer de milieurampen toenemen, is dat echt problematisch. Toch is het volgens hem nog niet te laat: "Als we wat serieuzer gaan kijken naar die strafwetgevingen op internationaal vlak, kunnen we deze intenties nog de kop indrukken."