Sigrid Kaag stopt als VN-gezant in Midden-Oosten: 'Vredesproces op sterven na dood'

Kaag vervulde de afgelopen maanden twee functies: vanaf december 2023 was ze coördinator voor hulp en wederopbouw in Gaza en daarna VN-gezant voor het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen. Van wederopbouw is echter nauwelijks sprake. Toch is er veel werk verzet. "We hebben humanitaire routes opgezet vanuit Jordanië, Cyprus en Israël. We hebben ook ervoor gezorgd dat mensen binnen Gaza kunnen kijken hoe de hulp wordt geleverd", legt ze uit.

Maar echte wederopbouw of structurele hulp is volgens Kaag onmogelijk zonder politieke wil. "Maar je bent als VN niet opgewassen tegen humanitair werk dat botst met de politieke besluiten van lidstaten. Of als een staakt-het-vuren zomaar wordt beëindigd en de gevechten weer doorgaan. Daar is geen mens of organisatie tegen bestand, daarvoor is puur politieke druk en steun van medestanders nodig."

Humanitaire hulp

Ook nu gaat het werk door, voor zover humanitaire instanties überhaupt in staat zijn om hulp te mogen leveren. "Wat in dit geval bijna niet zo is." Kaag: "Ik was een politieke troubleshooter, om tussen landen en met de Israëli’s afspraken te maken. De organisaties die in Gaza actief zijn, proberen met man en macht elke dag elke vrachtwagen binnen te krijgen, en het beetje hulp dat nog toegelaten wordt zo goed mogelijk te verdelen. Hulp blijft nodig. Maar wat we zien, is dat humanitaire hulp steeds vaker een politiek machtsmiddel is geworden, in strijd met het internationaal humanitair oorlogsrecht. Hulp is verworden tot onderhandelingsmiddel, en dat kan en mag nooit gebeuren."

Kaag geeft aan dat ze stopt met de functie met gemengde gevoelens, maar benadrukt dat ze de functie van Midden-Oostengezant nooit zelf heeft geambieerd. "Ik heb het gedaan op verzoek van Antony Blinken en de secretaris-generaal, omdat er een leiderschapsgat was. En ik heb vanaf het begin gezegd: het vredesproces moet fundamenteel anders. De realiteit is niet meer die van de Oslo-akkoorden uit 1993."

Doekje voor het bloeden

"Als lidstaten er niet voor zorgen dat besluiten van de internationale gemeenschap, in dit geval van de VN-Veiligheidsraad, ook daadwerkelijk worden uitgevoerd, dan houden we elkaar met z’n allen voor de gek. Dan ben je als gezant een doekje voor het bloeden, maar ook een excuus voor lidstaten om hun verantwoordelijkheid níét te nemen. Dat is altijd mijn houding geweest, en dat was voor mij ook een reden om te zeggen: ik blijf nog even aan, maar ik rond het netjes af."

"Want het is echt aan degenen die invloed hebben om nu te zeggen: willen we nog wel zorgen voor een veilig Israël naast een Palestijnse staat? De werkelijkheid, met de uitbreiding van kolonies, het geweld van kolonisten en het geweld aan Palestijnse zijde, brengt ons elke dag, elk jaar, structureel verder weg van wat ooit is afgesproken."