Kunnen we klimaatverandering tegengaan door vervuilers te straffen? 'Je kunt verstrekkende gevolgen opleggen'

Er zijn dit jaar flink wat verschuivingen geweest rondom de klimaatplannen van de EU, wat begon bij een rapport van Mario Draghi, voormalig president van Italië. "Hij onderzocht de Europese economie en kwam tot de conclusie dat deze te weinig concurrerend was ten opzichte van die van China en de Verenigde Staten. Dat zou komen door de hoeveelheid regels die van toepassing is op Europese bedrijven", vertelt Lopik.

EU wil 'versimpelen'

Maar hoewel de Europese Unie het advies van Draghi ter harte heeft genomen en de regels wil versimpelen, ziet de klimaatadvocaat dat "die versimpeling nu volledig is doorgeslagen in uitstel of afschaffing van allerlei zeer belangrijke Europese klimaatregels."

Een voorbeeld is een ontbossingsregeling. Daarin is bepaald dat er moet worden aangeven waar bepaalde producten, bijvoorbeeld leer, cacao of soja, vandaan komen. "In plaats van dat alleen degene die het product binnen het Europese grensgebied brengt dat aan moet geven, moet iedereen dat doen. Zo had je het kunnen versimpelen. Deze regeling is nu niet versimpeld, maar met een jaar uitgesteld." 

En van uitstel komt misschien wel afstel. "In april wordt de regeling nog eens helemaal herzien door de Europese Unie. Dus de vraag is of er überhaupt nog wat van overblijft. En dat terwijl er nog steeds wereldwijd 40 duizend voetbalvelden per dag aan bos verdwijnen", waarschuwt Lopik. 

'Routekaart wordt uitgewist'

De bedrijven die Lopik bijstaat, vragen zich soms af hoe de EU wil dat ze verduurzamen, dat willen de bedrijven namelijk wel. "Bedrijven wordt nog steeds voorgehouden dat ze in 2050 klimaatneutraal moeten zijn. Maar de routekaart naar die bestemming wordt nu beetje bij beetje uitgewist door de EU." Lopik ziet dat dat voor bedrijven soms ook economische schade oplevert. "Veel bedrijven hebben al geïnvesteerd om wetten na te leven, die nu soms op het laatste moment niet doorgaan."

Kan er nog een verandering komen in de klimaatplannen van de EU? "Dat is aan het Europees Parlement en de rest van de Europese Unie. Er waait op dit moment een heel rechtse wind door Brussel. Het wordt heel spannend of in 2026 het politieke midden in Europa weer wat krachtiger wordt."

Strafrecht

Een andere manier om verdere opwarming van de aarde tegen te gaan, ziet Lopik in het straffen van vervuilers. "Als een bestuurder van een vervuilend bedrijf afweet van milieuovertredingen, kun je diegene een straf opleggen. Dat heeft een groot gedragsveranderend effect." Voorbeelden kunnen een taakstraf zijn, maar ook een gevangenisstraf. 

Lopik is blij met de komst van "steeds meer wetten die duidelijk maken aan bedrijven wat wel en niet mag op het gebied van klimaat, maar vervolgens moeten die regels wel gehandhaafd worden." Maar dat gaat volgens een Belgisch onderzoek nog niet zo goed. "Zij onderzochten hoe groot de kans was dat een bedrijf die een milieuovertreding beging ook een boete moest betalen. Maar die kans bleek minder dan één procent."