'De val van Kaboel was écht niet zo moeilijk om te voorspellen'

Tussen alle bedrijven door zag ik vorige week een flard van het Afghanistan-debat in de Tweede Kamer. Verrast waren ze. Overvallen. Het was "een ramp", vol frustratie, "manco’s" en "communicatieve breakdowns". Zo spraken drie ministers van het demissionaire kabinet-Rutte III in de Tweede Kamer over de wijze waarop het kabinet reageerde op de val van Kabul. Minister Kaag zei zelfs "dat iedereen die de snelle val van Kaboel had kunnen voorzien de Nobelprijs verdient."

Ik kneep nog even in arm of ik droomde, maar zij zei het echt.

Kaag

Minister Kaag is niet zomaar iemand. Zij heeft in de VN allerlei hoge functies bekleed. D66 was verheugd dat iemand met zo’n staat van dienst bereid was om de partij te gaan leiden. Pechtold was er echt reuze mee in zijn sas. Het komt immers niet zo vaak voor dat mensen met een grote diplomatieke carrière een Nederlandse politieke partij gaan leiden. Ben Bot en Joseph Luns zijn beide voorbeelden van hoge diplomaten die minister van Buitenlandse zaken werden maar zij waren beide geen partijleider.

Nu diende zich een vrouwelijke diplomaat aan die langdurig in het Midden-Oosten heeft gewerkt en geacht wordt alles te weten van de internationale hoed en rand en nu een nationale partij zou gaan leiden.

En toen viel Kaboel in drie dagen. Kaag zou zich er nog uit kunnen redden door te zeggen dat de snelle val van Kaboel haar heeft verrast maar niet de val zelf. Dat zei zij echter niet. Zij murmelde iets over Nobelprijswinnaars en dat die helaas niet voorhanden waren. Misschien was Kaag oververmoeid. Zij zit immers midden in een kabinetsformatie die maar niet wil slagen. Misschien werd zij verlamd door de gedachte dat deze Afghaanse crisis zonder weerga haar wel degelijk zou worden aangerekend en de onderhandelingspositie van haar partij en haarzelf ernstig zou verzwakken tijdens de kabinetsformatie. Wij weten het niet. Wij weten wel dat zij ernstig de indruk wekte dit onheil niet te hebben zien aankomen.

Zou er dan niemand op het Ministerie van Buitenlandse Zaken te vinden zijn geweest die een beetje had nagedacht over de implicaties van de door Trump geïnitieerde besprekingen in Doha begin 2020 met de Taliban? Zou er nog wel een serieuze krant worden gelezen op het ministerie sinds de apenrots is ingeruild voor een ander kantoor waarin niemand nog een eigen kamer heeft? Zou de post niet altijd aankomen?

Trump en de Taliban

Laten wij wel zijn. De feiten spreken voor zich en, mocht dat niet het geval zijn, kon men de duiding in verschillende internationale kranten lezen. Trump wilde Afghanistan zo graag verlaten dat hij alle wensen van de Taliban vervulde.

De Taliban wist dat de Amerikanen sowieso hun troepen zouden gaan terugtrekken en konden dus allemaal vage beloften doen dat Afghaanse vrouwen en meisjes gewoon naar school konden blijven gaan en mochten blijven werken. Trump had het niet nodig gevonden om de gewenste eindsituatie helder te formuleren en vast te leggen. De baardmannen konden hun geluk niet op. Als zij alcohol niet hadden afgezworen waren er die avond ongetwijfeld vele flessen champagne doorheen gegaan.

Na Doha wist de Taliban meer dan ooit dat het Westen slechts over horloges beschikte en zijzelf over de tijd. Nu het slechts nog een kwestie van tijd was dat de Amerikanen de benen zouden nemen kon de Taliban in alle rust een vermetel plan uitdenken. Met behulp van de Pakistaanse geheime dienst werden regionale Afghaanse leiders omgekocht. De Taliban zijn immers niet armlastig; 80 procent van de opiumwinsten vloeien in hun zakken.

Nu ook de regionale leiders wisten dat de Amerikanen hen in de steek zouden laten was de keuze voor de Taliban snel gemaakt. Geen wonder dat de Taliban nauwelijks een schot hoefde te lossen om Kaboel in te nemen.

Dit kon je zien aankomen

Iedereen die een beetje kan nadenken had dit kunnen zien aankomen. En mocht de denkkracht tekortschieten konden er altijd nog interessante analyses in serieuze internationale kranten gelezen worden, waarin werd voorspeld dat de Taliban spoedig zouden zegevieren.

Dit zijn al twee redenen waarom ik verbijsterd was dat Kaag beweerde dat niemand dit had kunnen zien aankomen. Mijn derde reden is dat de Tweede Kamer niet voor niets vanaf 2019 en zeker ook na Doha bleef aandringen op een evacuatie van de moedige Afghaanse tolken die onze troepen zo goed hebben bijgestaan. Kennelijk lazen onze parlementariërs ook wel eens een analyse waarin werd voorspeld dat de Amerikanen niet lang meer in Afghanistan zouden blijven.

Helaas wordt het nog erger. Een vierde reden waarom ik Kaag's woorden met ontzetting aanhoorde was dat wij nu weten dat in Frankrijk, het VK en Duitsland geheime diensten wel degelijk een spoedige val van de Taliban voorspelden en hun regeringen daarover inlichten. Toegegeven, niemand voorspelde een val in slechts drie dagen maar dertig dagen werden in juni wel degelijk genoemd. Zou die informatie Den Haag echt niet hebben bereikt. Of werd er niets mee gedaan.

De situatie was zo nijpend dat de Britse Minister van Defensie Ben Wallace in juli nog heeft gebeld met de Fransen en de Duitsers om Europese troepen naar Afghanistan te sturen om de evacuatie in goede banen te leiden voor zover dat mogelijk is. Ook die poging leiden tot niets. Mensen die nu een Europese krijgsmacht bepleiten moeten over deze gang van zaken nog eens even goed nadenken. Ik zou een Europese pilaar binnen de NAVO al een reuze stap vinden.

Verval van het Westen

De ontwikkelingen in Afghanistan zijn historisch. Het markeert een moment waarin het relatieve verval van het Westen genadeloos over de hele wereld wordt geregistreerd. Het vrije Westen heeft een onvoorstelbare hoeveelheid geld in Afghanistan verbrand. Het Westminstermodel laat nog even op zich wachten, heeft de Taliban al medegedeeld. |Vrouwen en meisjes mogen blijven werken|, voegden hun woordvoerders eraan toe, "maar wel binnen het recht van de sharia". De vrouwelijke professoren in Kaboel maken zich geen illusies meer...

Niet alleen democratische kruistochten kunnen ten grave worden gedragen. Ook de militaire optie in een land met poreuze grenzen waar alle buurstaten interveniëren en de bevolking heterogeen is heeft gefaald. Net zoals de Amerikanen na de deconfiture in Somalië zich terugtrokken in eigen land lijkt dit nu ook weer te gebeuren.

De wereld is echter fundamenteel veranderd. Rusland is economisch niet sterker dan de gezamenlijke Benelux-economieën maar wel het enige land dat nog troepen in Afghanistan heeft die geen last hebben van de Taliban. China heeft weinig geld verbrand in Afghanistan aan militaire activiteiten maar bezit nu kobalt- en lithiummijnen. Geen slecht resultaat.

In onze boze wereld is de politieke wil om te vechten minstens zo belangrijk als de militaire slagkracht. Als het immers alleen om slagkracht zou gaan hadden de VS in Vietnam en in Afghanistan gemakkelijk kunnen winnen. Het is de politieke wil waar het aan schortte. China kijkt en ziet toe. De burgers in Taiwan en Hongkong hebben nog een reden om ’s nachts te woelen in hun bed.