Oud-correspondent Righton over evaluatie trainingsmissie Kunduz: 'Het is alles wat ik destijds al opschreef'

'Zij waren bezig met overleven'

Natalie Righton was destijds correspondent in Afghanistan en schreef toen voor de Volkskrant over de misstanden. De oud-correspondent vertelt dat zij in klaslokaaltjes heeft gezeten waar Nederlandse trainers over mensenrechten spraken. "De commandanten konden het wel bevatten. Maar de gewone agenten waren analfabeet en hadden nooit op de lagere school gezeten. Zij waren bezig met overleven want ze zaten in een oorlogsgebied."

Righton zag hoe het werkte in de praktijk: "Dan kwam ik bij de lokale gevangenis waar net een paar jongens van de Taliban waren opgepakt omdat ze een bermbom aan het leggen waren." Wanneer Righton vroeg aan de politiemensen of zij de mensenrechten in acht gingen nemen, werd ze glazig aangekeken. "Dat ging in veel gevallen over de hoofden heen."

De feiten op een rij

De politietrainingsmissie in Kunduz vindt plaats tussen 2011 en 2013. Hier werden politiemensen, advocaten en rechters getraind in Kunduz, een strategisch gelegen stad in Noord-Afghanistan. Het was dus nadrukkelijk geen vechtmissie, die was toen net geweest, in Uruzgan.

Het was een politiek gevoelige missie van het kabinet Rutte I. Een kabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV die niks in de missie in Kunduz. Dus was de oppositie nodig die verregaande toezeggingen eiste voor steun. Zo moet er in de training veel aandacht zijn voor de mensenrechten.

'Defensie vond mij een zeurpiet'

Uit het onderzoek van het ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt nu dat betrokkenen bij de missie druk ervoeren om een positiever beeld neer te zetten dan er was. Er werd ook een te gunstig beeld van het aantal opgeleide Afghanen geschetst; reeds afgehaakte cursisten werden gewoon meegeteld, anderen werden dubbel geteld. Ook zouden er onterecht certificaten zijn uitgereikt.

Er waren ontzettend veel aanwijzingen dat Den Haag van alles wilde, vertelt Righton. "Defensie vond mij een zeurpiet, zij wilden een positief beeld schetsen. En dat merkte je aan van alles." Zo vertelt Righton dat zij een vrouwelijke agente tegenkwam die vertelde dat ze alwéér een training had gehad. "Van de Duitsers, of de Canadezen, of van de Nederlanders. Die vrouwen werden elke keer weer mee geturfd als zijnde opgeleide Afghaanse vrouwelijke agent. Als ik de rapporten dus moest geloven liepen er honderden rond, dat was natuurlijk niet zo."