Wie heeft laatste woord over euthanasie? OM vindt dat criteria te ruim zijn geworden

Zaak Arends

Vorig jaar werd de euthanasiecode aangepast, naar aanleiding van de zaak rondom huisarts Marinou Arends. Zij werd ervan beschuldigd onzorgvuldig euthanasie te hebben toegepast bij haar patiënte met vergevorderde dementie. De procedure bleek volgens de rechtbank en de Hoge Raad correct te zijn toegepast, maar ondanks het juist handelen van de arts brengt de zaak veel gevolgen met zich mee.

Zo hoeft de arts, bij een patiënt die niet meer wilsbekwaam is over het euthanasieverzoek, niet uit te gaan van de precieze bewoording in het schriftelijke euthanasieverzoek. En kan de arts alle omstandigheden meenemen bij de overweging of de patiënt uitzichtloos en ondraaglijk lijdt. Als de arts verwacht dat de patiënt onrustig wordt tijdens de uitvoering van de euthanasie mag tevoren een kalmerend middel gegeven worden.

Buitenspel

Het OM is kritisch over de aangepaste euthanasie code. Zij voelt zich 'buitenspel gezet'. Daarnaast gaat de code een verder dan de uitspraak van de Hoge Raad. Het lijkt een 'verruiming van de euthanasie-mogelijkheden', schrijft de OM-top aan de commissies.

Marianne Dees is ervaren huisarts en heeft gewerkt met patiënten die kozen voor euthanasie. Dees geeft aan dat ze de kritiek van het ministerie begrijpt. "Als uitvoerend dokter heb ik die aanvulling op die code gezien," legt ze uit, "Het maakt het werk er niet makkelijker op, maar ik snap wel waar de aanvullingen vandaan komen."

Verantwoordelijkheid verplaatst zich

Vooral bij wilsonbekwame patiënten ligt de uitdaging. "Het ondragelijk lijden is een belangrijk criterium voor euthanasie," vertelt Dees, "De patiënt kan dat op een gegeven moment niet meer aan mij vertellen. Dan word ik daarvoor verantwoordelijk. Daarom is dit essentieel anders dan de Euthanasiewet. Het risico bestaat dat de dokter vanuit zijn/haar normen en waarden een invulling aangeeft."

Los van het feit dat het OM als prioriteit heeft om de patiënt te beschermen, dient dit ruimer ingevuld te worden. "Door de criteria nauwkeurig op te stellen, is er weinig ruimte voor eigen invulling van de arts in kwestie. Ze beschermen de burger, maar de dokter dus ook."

Adequaat toezicht is essentieel

Schriftelijk liet het Openbaar Ministerie weten in gesprek te zijn met de Regionale Toetsingscommissies. "Het OM is voorstander van onafhankelijk toezicht," schrijft de woordvoerder, "Dit moet worden gezien als een sleutel van controle, die in een democratie nu eenmaal essentieel is voor alle publiekrechtelijke gevoelige kwesties waarin zwaarwegende belangen in het geding zijn. Dat geldt dus in het algemeen, maar ook voor levensbeëindigend handelen waar adequaat toezicht nodig is om te beoordelen of een inbreuk is gemaakt op het recht van leven."

Uiteindelijk wordt er gepleit voor meer inzicht bij de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (RTE). "De commissies zijn in veel gevallen liberaler dan de wetgeving," legt Dees uit, "niemand kan de RTE op de vingers tikken, het is een black box. Ik hoop daarom dat beide kanten snel om de tafel gaan zitten."