Waarom gaat over een stilstaande roltrap lopen zo moeizaam?

"Het is heel goed voor de volksgezondheid wanneer de roltrap stuk is", grapt Smeets. "Dan moeten mensen wel de gewone trap nemen. Dat zorgt voor extra beweging." Toch is het gevoel bij het beklimmen van een stilstaande roltrap anders dan bij een vaste trap. Waarom voelt het zo raar?

Verwachtingsmanagement

"Dat komt door twee dingen", legt Smeets uit. "Ten eerste: een gewone trap is rigide. Een roltrap heeft een beetje speling, net als rul zand. Daardoor kost het net iets meer moeite. Maar het belangrijkste: je hersenen verwachten beweging. Je brein heeft geleerd dat een stap op een roltrap automatisch leidt tot sneller omhoog bewegen. Als dat dan niet gebeurt, voelt dat alsof je spieren niet doen wat je wilt."

Het fenomeen draait dus om verwachtingsmanagement op onbewust niveau. Zelfs als je ziet dat de roltrap stilstaat, blijft je brein hopen op beweging. De hoogleraar laat dit zien met een eenvoudig proefje met twee tupperwarebakjes: één leeg en één zwaar gevuld. Wanneer de zware afzonderlijk wordt opgetild, voelt het zwaarder dan je denkt. Puur vanwege de verwachting dat het lichter zou zijn.

Misselijkmakend

"Die verwachtingen zijn een essentieel deel van ons brein", stelt de hoogleraar. Het is cruciaal in hoe wij ons fysiek gedragen. Smeets onderzoekt het fenomeen niet voor niets. "Het is een essentieel onderdeel van hoe we de wereld begrijpen. Als dit soort verwachtingen niet kloppen, kan het letterlijk misselijkmakend zijn."

Smeets wijst zo op wagenziekte. "Wanneer je ogen niet zien wat je evenwichtsorgaan voelt, kun je misselijk worden van dat verschil." Sommige mensen zijn hier gevoeliger voor dan anderen, legt Smeets uit.

Van roltrap naar wagenziek?

Smeets tipt wat oplossingen om dit te voorkomen. "Je kunt je verwachtingen bijsturen." In experimenten met zelfrijdende auto's blijkt dat mensen minder wagenziek worden als ze vooraf een seintje krijgen. Zoals bijvoorbeeld een trilling in de stoel, vlak voordat de auto versnelt of afremt.

En zo blijkt dat die kapotte roltrap een ingang naar een veel groter verhaal is. Ons brein werkt grotendeels op voorspellingen. Als die niet kloppen, voelt de wereld, of een simpele trap, ineens heel vreemd aan.