'Onze samenleving is hypernerveus, een cultuurverandering is noodzakelijk'

Bussemaker legt uit wat onze samenleving zo nerveus maakt. "Het zijn factoren die op zichzelf niet per se slecht zijn, maar die zo sterk op elkaar inwerken dat ze ons allemaal hypernerveus maken", legt Bussemaker uit. Ze wijst op drie belangrijke oorzaken: individualisering, versnelling en prestatiedruk. "Er is niets mis met streven naar prestaties, maar de nadruk op 'steeds beter, steeds sneller' legt steeds meer verantwoordelijkheid bij het individu. En dat maakt ons als samenleving hypernerveus."

Maatschappelijk probleem

Bussemaker benadrukt dat het geen individuele kwestie is, maar een maatschappelijk probleem is. "Nieuwe normen ontstaan: je wordt geacht binnen enkele minuten te reageren op een berichtje, of je verwacht dat een pakket de volgende dag wordt bezorgd. Dat creëert druk, en als we alleen maar mindfulness of zelfhulpboeken aanbieden, leggen we de oplossing bij het individu, terwijl het een bredere maatschappelijke kwestie is."

Het probleem wordt steeds ernstiger. Uit onderzoek blijkt dat bijna de helft van de mensen tijdens hun leven in aanraking komt met psychische aandoeningen. "Het aantal mensen met een psychische aandoening is in korte tijd gestegen van 17% naar 26%", zegt Bussemaker. De maatschappelijke kosten van deze stijging zijn al opgelopen tot 18 miljard euro. Werkstress alleen al veroorzaakt verzuimkosten van meer dan 3 miljard, terwijl depressieve stoornissen bijna 1 miljard kosten. "Als we met z'n allen al een klein beetje zouden veranderen, zouden de maatschappelijke voordelen enorm zijn. Denk aan lagere zorgkosten, minder verzuim, en minder eenzaamheid."

Cultuuroverandering

Maar hoe krijg je zo'n cultuuromslag voor elkaar? "Het is lastig, maar het begint met het gesprek voeren", zegt Bussemaker. "We moeten niet meer zeggen: als iemand moeite heeft met de versnelling of prestatiedruk, moet je maar naar een psycholoog. We moeten samen nadenken over hoe we dit anders kunnen aanpakken. Er zijn al goede voorbeelden, zoals het verlichten van administratiedruk op werkplekken zodat mensen zich meer kunnen richten op hun werk, of het aanpassen van overdrachten in de zorg."

Bussemaker wijst ook naar landen zoals Frankrijk en Australië, waar mensen buiten werktijd het recht hebben om onbereikbaar te zijn buiten hun werktijden. "Het kan klein beginnen, met gesprekken op de werkvloer of met kleinere initiatieven. Maar het kan ook grotere veranderingen teweegbrengen, zoals het aanpassen van werktijden of de toetscultuur in het onderwijs."