Raad van State: wet Keijzer tegen voorrang statushouders is ongrondwettelijk

"Het advies van de Raad van State is eigenlijk een belangrijk onderdeel van ons rechtsstatelijke wetgevingsproces", legt Leijten uit. "Het idee is dat je van wat de meerderheid wil, met advies van de Raad, goede wetgeving maakt. Wetgeving die ook de belangen van minderheden meeneemt en daadwerkelijk uitvoerbaar is."

Het oordeel van de Raad is snoeihard: een zogenoemd 'dictum D', het meest negatieve advies dat kan worden gegeven. "Dat betekent: niet indienen", zegt Leijten. "En als een minister dan meteen aangeeft het wetsvoorstel tóch te willen doorzetten, is dat eigenlijk niet wat je met zo’n advies behoort te doen. Dan moet je terug naar de ministerraad."

Discriminatieverbod en recht op huisvesting

Volgens de Raad van State gaat het voorstel in tegen de Grondwet, met name tegen het verbod op discriminatie en het recht op huisvesting. Statushouders hebben niet dezelfde uitgangspositie als andere woningzoekenden, omdat het voor hen onmogelijk is al een lange tijd op de wachtlijst te staan. "Op het moment dat je verbiedt om juist een groep die een achterstand heeft urgentie te geven, is dat ongelijke behandeling. En die is alleen gerechtvaardigd als dat objectief en redelijk gebeurt. Dat is hier niet het geval."

Minister Keijzer verweerde zich eerder met de stelling dat de Grondwet 'geen wiskunde' is en dat ze ook de taak heeft om te zorgen voor huisvesting van Nederlanders. Maar volgens Leijten schiet die redenering tekort: "Die gelijke behandeling mag je beperken, maar dan moet je wel een goede reden hebben. En die ontbreekt hier."

Gemeenten klemgezet

Het voorstel heeft volgens de Raad nog een ander probleem: het zet gemeenten klem. Zij hebben namelijk de wettelijke taak om statushouders te huisvesten, maar verliezen met deze wet de mogelijkheid om hen urgentie toe te kennen. "Dat is een innerlijke tegenstrijdigheid", zegt Leijten. "Dat schaadt de uitvoerbaarheid van de wet."

Dat Keijzer het advies naast zich neerlegt, verbaast Leijten niet helemaal. "We zien de laatste jaren vaker dat ministers zulke zware adviezen negeren of slechts met kleine aanpassingen rekening houden. Er lijkt haast te zijn, en dat zal ook met de verkiezingstijd te maken hebben."

Advies

Toch is het advies volgens Leijten niet waardeloos nu het wetsvoorstel toch naar de Kamer gaat. "De argumentatie is helder en kan in de behandeling in de Tweede en Eerste Kamer nog van pas komen. Wat je wilt voorkomen is dat dit wordt doorgeschoven naar de rechter, die uiteindelijk kan zeggen dat het niet door de wettelijke beugel kan."

Keijzer heeft aangekondigd het advies te bestuderen en met een reactie te komen. Leijten: "Het is belangrijk dat dit opnieuw in de ministerraad wordt besproken. Uiteindelijk is iedereen gebaat bij wetgeving die echt werkt, en die gemeenten niet met twee tegenstrijdige opdrachten opzadelt."