Van radicale denkbeelden tot extremisme: 'Extremistische personen zijn grotendeels mensen zoals jij en ik'

Een overtuiging hebben die ingaat tegen de gebruikelijk gedachtegoed in de maatschappij: dat maakt je niet meteen een extremist. "Extremisme is een fluïde begrip dat door de jaren heen is veranderd. Ongeveer 100 jaar geleden werd je een extremist genoemd als je vond dat vrouwen gelijke rechten als mannen moesten hebben", vertelt Peels. De theoloog omschrijft extremisme tegenwoordig als de ideologische overtuiging dat jij en jouw groep alleen succesvol kunnen zijn als je leeft in vijandschap met de mensen buiten de groep. Volgens de filosoof is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen een radicale en extremistische organisatie: "Bij die laatste groep zijn vaak vijandsbeelden betrokken die tegen de democratie ingaan."

Verklaringen

Er worden vaak verschillende verklaringen genoemd voor extremisme: je bent in een fuik gezwommen, geïndoctrineerd door radicale denkers of er zit een steekje los. Vooral in de jaren '70 en '80 werden de psychologische verklaringen veel genoemd volgens de theoloog: "Extremisten werden toen gezien als narcisten of als mensen met een gespleten persoonlijkheid." Volgens de wetenschapper klopt dit niet. "Extremistische mensen zijn grotendeels mensen zoals jij en ik. Er kan een psychologische oorzaak achter radicalisatie liggen, maar 'normale' mensen hebben die problemen ook." Ook wijst de theoloog erop dat er niet één oorzakelijke factor achter extremisme zit. "Het heeft vaak met een set van factoren te maken, waarbij zowel de maatschappij, de groep en het individu een rol spelen." Er is wel vaak een gevoel van onderdrukking aan verbonden. "Bijvoorbeeld een gevoel van onderdrukking of discriminatie", vertelt Peels.

Voorkomen is beter dan genezen

Volgens de theoloog is voorkomen beter dan genezen: "Een geradicaliseerd persoon kan je moeilijk deradicaliseren, dus je moet inspelen op preventie." Radicalisering kan voorkomen worden door in gesprek te blijven met de extremist. "Opvallend genoeg willen extremisten vaak hun verhaal doen, soms moet je maar even luisteren", vertelt Peels. De theoloog benadrukt dat de extremisten ook mensen zijn: "Zij hebben overtuigingen en gevoelens net zoals jij en ik, dus het gesprek heeft zin. Daarnaast hebben extremisten vaak het gevoel dat hun standpunt niet wordt gehoord, van dat gevoel kan je iets wegnemen." Hierbij geeft hij wel aan dat het standpunt niet overgenomen hoeft te worden en dat de democratie niet ondermijnd moet worden.

Peels doet met zijn team onderzoek naar radicalisatie, dat doen ze door interviews af te nemen met verschillende geradicaliseerde personen. Daarmee proberen ze filosofische vragen zoals 'wie is de geradicaliseerde mens eigenlijk?' te beantwoorden. Voor zijn werk heeft hij de Ammodo Science Award gewonnen, het prijzengeld investeert hij in verder onderzoek.